Bách khoa toàn thư cởi Wikipedia
Bia tiến sỹ Văn Miếu Thăng Long, hoặc bia tiến sỹ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là những bia đá ghi thương hiệu những người dân đỗ Tiến sĩ những khoa đua thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) bên trên Văn Miếu - Văn Miếu, TP Hà Nội, nước Việt Nam. Các bia đá này đã và đang được UNESCO thừa nhận là Di sản tư liệu trái đất nằm trong Chương trình Ký ức Thế giới vào trong ngày 9/3/2010, bên trên Macau, Trung Quốc. Sau Mộc phiên bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di tích tư liệu loại nhị của nước Việt Nam được tiến hành hạng mục Di sản tư liệu thế giới[1][2].
Bạn đang xem: nhà nước cho xây dựng bia đá khắc bia tiến sĩ ở văn miếu từ bao giờ
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Các bia tiến sỹ Văn Miếu Thăng Long được dựng nhập thời hạn ngay sát 300 năm (từ năm 1484 (niên hiệu Hồng Đức loại 15) cho tới năm 1780 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 41), tự khắc những bài xích văn bia đề danh tiến sỹ Nho học tập nước Việt Nam của những khoa đua Đình từ thời điểm năm 1442 (niên hiệu Đại chỉ loại 3) cho tới năm 1779 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 40).[3] Trong thời hạn tê liệt, với 124 khoa đua với 30 khoa đua ko được dựng bia và 91 khoa đua được dựng bia nên con số bia không hề thiếu ở phía trên nên là 91 tấm bia. Tuy nhiên, tự đổi thay thiên của lịch sử hào hùng nhưng mà đến giờ chỉ với 82 tấm bia tiến sỹ, 9 tấm bia đã trở nên mất mặt.[4] Theo sách Kiến văn đái lục của Lê Quý Đôn ghi chép năm 1776 thì khi tê liệt với 124 khoa đua Tiến sĩ tuy nhiên ni chỉ với 82 bia. Như vậy 42 khoa đua với từng nào khoa ko được dựng bia, từng nào khoa với dựng vẫn mất? Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì 9 khoa đua trong những năm 1469, 1472, 1484, 1490,1493, 1499, 1505, 1508 và 1634 đều được dựng bia tuy nhiên ni ko thấy với.[5]
Năm 1484, với ngôi nhà trương tôn vinh Nho học tập và tôn vinh bậc học thức Nho học tập đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông vẫn mang lại dựng những tấm bia tiến sỹ trước tiên bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám cho những khoa đua Đình những năm trước đó tê liệt ở trong nhà Hậu Lê, 7 bia trước tiên, được dựng năm này. Trong số 7 bia tiến sỹ trước tiên, thì 2 bia đầu được lập mang lại nhị khoa đua Đình, được lấy thực hiện thay mặt đại diện, của những triều vua trước, là khoa đua năm 1442 và khoa đua năm 1448, được Lê Thánh Tông cử Trực học tập sĩ Hàn Lâm Quách Đình chỉ phụ trách cứ xây đắp văn bia, nằm trong nhị vị Đông Các ĐH sĩ (sau này cũng chính là 2 phó soái Tao đàn Nhị thập chén bát Tú) là: Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận biên soạn những bài xích văn bia, và được dựng riêng rẽ nhập nhị bi đình Tả vu, Hữu vu. Số lượng bia tiến sỹ được dựng nhập thời đại ngôi nhà Lê sơ bao gồm 12 bia tiến sỹ trước tiên, cho những khoa đua từ thời điểm năm 1442 cho tới năm 1514 (bia tiến sỹ khoa đua năm 1514 được dựng năm 1521). Những người biên soạn nội dung văn bia đều là những danh nho số 1 đương thời của Đại Việt, giống như những tiến thủ sĩ: Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Đào Cử, Đàm Văn Lễ, Lê Ngạn Tuấn, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Trùng Xác, Lưu Hưng Hiếu, Lê Trung, Vũ Duệ, Vũ Công Dự...
Nhà Mạc tự ĐK đang được tổ chức nội chiến với ngôi nhà Lê Trung hưng, nên chỉ có thể dựng được 2 bia tiến sỹ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám, tuy vậy tổ chức triển khai được tương đối nhiều kỳ đua tiến sỹ Nho học tập, này là bia tiến sỹ mang lại khoa đua năm 1529 (niên hiệu Minh Đức loại 3), khoa đua trước tiên của triều Mạc Thái Tổ, và bia tiến sỹ mang lại khoa đua năm 1518 (niên hiệu Quang Thiệu loại 3 nằm trong triều đại Lê sơ, được dựng năm 1536). Như vậy, nhập xuyên suốt thời kỳ ngôi nhà Mạc sở hữu kinh trở thành Thăng Long, với 22 khoa đua Đình được tổ chức triển khai, tuy nhiên chỉ mất có một không hai một khoa đua tiến sỹ ngôi nhà Mạc được dựng bia bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám.
Sang triều đại Lê Trung hưng, những kỳ đua tiến sỹ Nho học tập được Phục hồi tức thì kể từ thời triều vua Lê Trung Tông Khi vẫn đang còn đóng góp đô ở Thanh Hóa và ko cướp lại được Thăng Long, với khoa đua Điện (thi Đình) trước tiên là khoa đua Chế khoa năm 1554. Sau Khi cướp lại được Thăng Long năm 1592, những kỳ đua Đình được tổ chức triển khai điều độ hơn. Nhưng cũng nên cho tới năm 1653 (niên hiệu Thịnh Đức loại nhất), thì ngôi nhà Lê Trung hưng mới mẻ tổ chức một mùa dựng bia tiến sỹ lớn số 1 bên trên Văn Miếu Thăng Long, Thượng thư Sở Lễ Dương Trí Trạch được phó tổ chức triển khai dựng 25 bia tiến sỹ kể từ khoa đua năm 1554 cho tới khoa đua năm 1652.
Sau tê liệt, cho tới năm 1717 (niên hiệu Vĩnh Thịnh loại 13), mới mẻ lại sở hữu mùa dựng bia rộng lớn thứ hai nhập triều đại ngôi nhà Lê Trung hưng (do Thám hoa Nguyễn Quý Đức ngôi nhà trì), với 21 bia tiến sỹ cho những khoa đua từ thời điểm năm 1656 cho tới khoa đua năm 1715. Với nhị mùa dựng bia tiến sỹ rộng lớn, tiếp sau đó là những lượt dựng bia thông thường xuyên sau từng khoa đua (trung bình cứ 1 cho tới 4 năm tiếp theo từng khoa lại tổ chức dựng bia tiến sỹ mang lại khoa đua tức thì trước tê liệt, một trong những khoa dựng bia tức thì nhập năm đua Đình) cho đến bia tiến sỹ sau cuối mang lại khoa đua năm 1779, ngôi nhà Lê trung hưng vẫn dựng phần rộng lớn bia tiến sỹ (68).
Xem thêm: tám gậy tre đánh người
Sang triều đại ngôi nhà Tây Sơn (không tổ chức triển khai đua tiến sỹ Nho học) và nhất là ngôi nhà Nguyễn, kinh kì được gửi nhập Phú Xuân-Huế, Văn Miếu Thăng Long không hề là văn miếu vương quốc nữa nên những bia tiến sỹ không hề được dựng bên trên phía trên. Nhà Nguyễn chính thức mang lại dựng bia tiến sỹ bên trên Văn Thánh Miếu Huế kể từ khoa đua năm 1822.
Năm 1805, vua Gia Long mang lại xây thêm thắt Khuê Văn Các. Khuê Văn Các bao gồm với 2 tầng, 8 cái, tầng bên dưới là tứ trụ gạch men, tầng bên trên là bản vẽ xây dựng mộc, tứ mặt mày đều phải sở hữu hành lang cửa số tròn xoe với những con cái tiện lan rời khỏi tứ bề biểu tượng mang lại hình hình họa sao Khuê lan sáng sủa. Hai mặt mày chuồn nhập vày nhị cổng Tắc Văn và Súc Văn. Khuê Văn Các là điểm tổ chức triển khai bình những bài xích thơ hoặc của những cử tử.
Không với đo đếm đầu tiên số tiến sỹ được ghi bên trên những bia tiến sỹ này, những mối cung cấp không giống nhau cho thấy thêm trong tầm thời hạn này đã với từ là 1.303 cho tới 1.323 tiến sỹ [6], nhập số này còn có 18 trạng vẹn toàn, 21 bảng nhãn và 33 thám hoa. Tuy nhiên, con số 82 bia còn sót lại hoàn toàn có thể ko không hề thiếu và ko ghi không còn những thương hiệu chúng ta những vị tiến sỹ thời ấy.
Xem thêm: cổ chân nhân full
Di sản[sửa | sửa mã nguồn]
Với 3 mùa dựng bia tiến sỹ rộng lớn nhập trong những năm 1484 (7 bia), 1653 (27 bia), 1717 (19 bia), xen kẹt 2 quy trình tiến độ dựng bia tiến sỹ thông thường xuyên vào thời gian cuối những triều đại Lê sơ và Lê trung hưng, 82 bia tiến sỹ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gồm: 13 bia tự khắc những khoa tiến sỹ triều đại ngôi nhà Lê sơ, 1 bia tự khắc khoa đua tiến sỹ triều đại ngôi nhà Mạc, 68 bia tự khắc những khoa đua tiến sỹ triều đại ngôi nhà Lê trung hưng), đề danh nằm trong loại bậc và quê quán của 1304 vị tiến sỹ Nho học tập (3 người nhập số này là Trịnh Thiết Trường, Nguyễn Nguyên Chẩn và Nguyễn Nhân Bị đều tham dự cuộc thi và đỗ tiến sỹ nhị lần).
Vườn bia tiến sỹ Văn Miếu-Quốc Tử Giám (nhìn kể từ ngoài phía Khuê Văn Các vào)
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Di sản tư liệu thế giới
- Mộc phiên bản triều Nguyễn
- Khu dự trữ sinh quyển thế giới
- Di sản thế giới
- Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của nhân loại
- Di sản trái đất bên trên Việt Nam
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Bài Văn bia đề danh Tiến sĩ Việt Nam bên trên Tạp chí Hán Nôm số 4(71) năm 2005 của Trịnh Khắc Mạnh
- Văn tự khắc bia tiến sỹ Văn miếu Việt Nam
- Văn tự khắc bia Văn miếu Thăng Long-Hà Nội
Bình luận