lý thái tổ dời đô từ hoa lư ra đại la vào năm nào

Lý Thái Tổ 李太祖
Hoàng đế VN
Tượng Lý Thái Tổ bên trên Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội
Hoàng đế Đại Cồ Việt
Trị vì	21 mon 11 năm 1009 – 31 mon 3 năm 1028 (18 năm, 131 ngày) Bạn đang xem: lý thái tổ dời đô từ hoa lư ra đại la vào năm nào
Tiền nhiệm	Sáng lập triều đại Lê Long Đĩnh (Nhà Tiền Lê)
Kế nhiệm	Lý Thái Tông
Thông tin cậy chung
Sinh	8 mon 3, 974 Từ Sơn, TP Bắc Ninh
Mất	31 mon 3, 1028 (54 tuổi) Điện Long An, Thăng Long
An táng	Thọ Lăng
Tên thật Lý Công Uẩn (李公蘊) Niên hiệu Thuận Thiên (順天) Tôn hiệu Phụng Thiên Chí Lý Ứng Vận Tự Tại Thánh Minh Long Hiện Duệ Văn Anh Vũ Sùng Nhân Quảng Hiếu Thiên Hạ Tỉnh Thái Bình Khâm Minh Quảng Trạch Chương Chiêu Vạn Bang Hiển Ứng Phù Cảm Uy Chấn Phiên Man Duệ Mưu Thần Trợ Thánh Trị Tắc Thiên Đạo Chính hoàng thượng (奉天至理應運自在聖明龍見睿文英武崇仁廣孝天下太平欽明光宅章昭萬邦顯應符感威震藩蠻睿謀神功聖治則天道政皇帝) Thụy hiệu Thần Vũ hoàng thượng (神武皇帝) Miếu hiệu Thái Tổ (太祖)
Triều đại	Nhà Lý
Thân phụ	Hiển Khánh vương
Thân mẫu	Phạm Thị Ngà
Tôn giáo	Phật giáo

Lý Thái Tổ (chữ Hán: 李太祖, 8 mon 3 năm 974 - 31 mon 3 năm 1028) là nhà vua tạo nên rời khỏi căn nhà Lý (hay thường hay gọi là Hậu Lý nhằm phân biệt với căn nhà Tiền Lý tự Lý Nam Đế sáng sủa lập) nhập lịch sử dân tộc VN, trị vì thế từ thời điểm năm 1009 cho tới Lúc chết thật nhập năm 1028

Thời gian ngoan trị vì thế của ông đa phần nhằm đàn áp những cuộc nổi dậy, vì thế lòng dân ko phục được căn nhà Lý. Khi lòng dân tiếp tục yên ổn, triều đình TW được gia tăng, ông dời đô kể từ Hoa Lư về Đại La nhập năm 1010, thay tên trở nên Thăng Long, khai mạc cho việc trở nên tân tiến lâu nhiều năm ở trong phòng Lý tồn bên trên 216 năm. Đến thời điểm cuối năm 1225, đầu năm mới 1226, Lý Chiêu Hoàng buộc nhượng bộ ngôi mang đến ông chồng Trần Cảnh (1218-1277). Nhà Lý sụp sụp...

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ thương hiệu thiệt là Lý Công Uẩn, sinh vào năm Giáp Tuất (974), người châu Cổ Pháp (thuộc Từ Sơn, Bắc Ninh), u là Phạm Thị Ngà, tuy nhiên ko rõ ràng tính danh của thân phụ, chỉ biết ông được truy tôn tước đoạt Hiển Khánh vương vãi sau khoản thời gian Lý Công Uẩn đăng vương. Đại Việt sử lược chép ông mang trong mình 1 anh trai (sau phong Vũ Uy vương) và một em trai (sau phong Dực Thánh vương). Đại Việt sử ký toàn thư chép ông còn tồn tại một người chú được phong Vũ Đạo vương vãi.^[1]

Lên 3 tuổi hạc, Công Uẩn được Lý Khánh Văn ở miếu Cổ Pháp (Ứng Tâm tự động, miếu Dặn) nhận nuôi, kể từ nhỏ tiếp tục mưu trí, tuấn tú không giống thông thường. Năm 6, 7 tuổi hạc, Công Uẩn được gửi lịch sự căn nhà sư ở miếu Lục Tổ là Vạn Hạnh, thấy Công Uẩn, sư Lý Vạn Hạnh ngay tắp lự khen: Đứa nhỏ xíu này sẽ không cần người thông thường, vững mạnh ắt hoàn toàn có thể giải nguy hiểm tháo gỡ, thực hiện bậc minh căn nhà nhập thiên hạ.^[2]

Tướng căn nhà Tiền Lê[sửa | sửa mã nguồn]

Lớn lên, Lý Công Uẩn tham gia quân team. Năm 1005, Lê Đại Hành chầu ông vải, những hoàng tử tranh giành đoạt ngôi vị. Năm 1006, Lê Long Việt giành được ngôi vua, tức Lê Trung Tông, tuy nhiên chỉ 3 ngày thì bị Lê Long Đĩnh thịt nhằm giành ngôi. Các quan liêu kinh hoàng hãi vứt chạy, chỉ mất Công Uẩn ôm xác vua tuy nhiên khóc. Lê Long Đĩnh ko trị tội mà còn phải biểu dương ông là kẻ trung nghĩa, nối tiếp trọng dụng, mang đến thực hiện Tứ sương quân Phó Chỉ huy sứ, rồi sau thăng cho tới chức Tả thân thích vệ Điện chi phí Chỉ huy sứ.

Theo Ngọc phả những vua triều Lê ở Hà Nam và tư liệu bên trên những di tích lịch sử ở Cố đô Hoa Lư, Công Uẩn thường niên bám theo Thiền sư Vạn Hạnh nhập hầu Lê Đại Hành ở trở nên Hoa Lư. Công Uẩn được vua mang đến ở lại kinh học hành quân sự chiến lược, lại gả phụ nữ rộng lớn là công chúa Lê Thị Phất Ngân và quánh phong Công Uẩn thực hiện Điện chi phí trợ thủ ở trở nên Hoa Lư, rồi dần dần thăng thăng tiến Điện chi phí Chỉ huy sứ.^[3]

Lên ngôi hoàng đế[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Lúc Lê Long Đĩnh còn bên trên vị, ở hương thơm Diên Uẩn (châu Cổ Pháp) đem cây gạo bị sét tiến công, đem chữ bên trên ấy. Sư Vạn Hạnh mới nhất bảo Lý Công Uẩn rằng: Mới rồi tôi thấy chữ bùa sấm kỳ kỳ lạ, biết chúng ta Lý phồn thịnh, vớ nổi lên cơ nghiệp. Nay coi nhập thiên hạ người chúng ta Lý thật nhiều, tuy nhiên không có ai bởi vì Thân vệ là kẻ nhân kể từ lấy được lòng dân, lại bắt binh quyền nhập tay, hàng đầu muôn dân chẳng cần Thân vệ thì còn ai đương nổi nữa. Tôi tiếp tục rộng lớn 70 tuổi hạc, ao ước được thư thả hãy bị tiêu diệt, nhằm coi đức hóa của ông ra làm sao, thực là loại may ngàn năm đem một. Công Uẩn kinh hoàng lời nói ấy bị lộ, bảo người anh đem Vạn Hạnh cất giấu ở Tiêu Sơn.^[4]

Cũng bám theo Toàn thư, đem phen Lê Long Đĩnh ăn trái khoáy lê lại thấy hột lý, mới nhất tin cậy lời nói sấm ngữ, ngầm truy sát người chúng ta Lý, tuy nhiên Công Uẩn vẫn không trở nên sợ hãi. Theo An Nam chí lược, năm 1009, Lê Long Đĩnh mất mặt, Thái tử còn nhỏ xíu, nhị người em là Lê Minh Đề và Lê Minh Xưởng tranh giành cướp ngôi vua, bị Công Uẩn thịt bị tiêu diệt.^[5]Chi hậu Đào Cam Mộc dò xét biết Công Uẩn ham muốn nhận ngôi, mới nhất nhân khi vắng tanh trình bày khích Công Uẩn về sự tiếm ngôi. tuy nhiên bị mắng. Cam Mộc ung dung bảo Công Uẩn rằng: Tôi thấy thiên thời nhân sự như vậy mới nhất dám trừng trị ngôn. Nay ông lại ham muốn tố cáo tôi thì tôi ko cần là kẻ kinh hoàng chết. Công Uẩn nói: Tôi đâu nỡ tố cáo ông, chỉ kinh hoàng lời nói trình bày bật mý thì bị tiêu diệt ráo, nên răn ông cơ thôi. Hôm sau Đào Cam Mộc lại thuyết phục Công Uẩn tiếm ngôi, lại bàn với Thái hậu lập Công Uẩn lên thực hiện vua^[6].

Trong Đại Việt sử ký chi phí biên, sử gia Ngô Thì Sĩ đem nêu rời khỏi việc dân gian ngoan tháp canh đoán rằng Lý Công Uẩn thịt Lê Long Đĩnh nhằm đoạt ngôi:^[7]

Lý Công Uẩn đăng vương nhà vua ngày 21/11/1009, bịa niên hiệu Thuận Thiên, tức là "theo ý trời". Ông truy phong thân phụ là Hiển Khánh vương vãi, u là Minh Đức Thái hậu, chú là Vũ Đạo vương vãi, anh ruột là Vũ Uy vương vãi, em ruột là Dực Thánh vương vãi. Ông lập 9 vợ vua, con cái trưởng Lý Phật Mã được lập thực hiện Thái tử. Các nam nhi không giống cũng rất được phong vương vãi. Đào Cam Mộc được phong Nghĩa Tín hầu và cưới công chúa Lý Thiềm Hoa, còn những người dân không giống vẫn lưu giữ chức cũ. Một người phụ nữ không giống là Lý Báo Hòa được gả mang đến động căn nhà Giáp Thừa Quý.

Trị vị[sửa | sửa mã nguồn]

Hoa Lư vốn liếng là đế đô của 2 triều đại Đinh và Tiền Lê, là 1 địa điểm cố thủ đương nhiên trong những những mỏm núi đá nằm sát rìa phía Đông Nam đồng bởi vì sông Hồng, trấn áp tuyến phố khu đất kể từ đồng bởi vì sông Hồng cho tới những tỉnh phía Nam, cũng chính là chi phí tháp canh của những tỉnh phía Nam coi rời khỏi đồng bởi vì sông Hồng.^[8]. Lúc đăng vương, Lý Thái Tổ nhận định rằng "Hoa Lư trở nên hẹp, khu đất thấp", ham muốn dời đô về Đại La (nay là Hà Nội)^[9]. Nhà vua rời khỏi chiếu rằng:

Sử chép rằng những quan liêu đều tán thành với căn nhà vua: "Bệ hạ vì thế thiên hạ lập nối tiếp lâu hơn, bên trên mang đến nghiệp đế được phát đạt rộng lớn lao, bên dưới mang đến dân bọn chúng được sầm uất phong lưu, điều lợi như vậy, ai dám ko theo".

Tháng 7 năm Canh Tuất (1010) thì cử sự dời đô. Khi thuyền mới nhất cho tới đậu ở bên dưới trở nên, thấy đem con cái Long vàng xuất hiện, nhân thế mệnh danh là Thăng Long, ngay tắp lự lập nhiều hoàng cung, nằm trong 13 sở, xây trở nên lũy, sửa lịch sự phủ khố; thăng châu Cổ Pháp, TP Bắc Ninh thực hiện phủ Thiên Đức. Thành Hoa Lư gọi là phủ Tràng An, nhập phủ Thiên Đức lập 8 ngôi miếu, đều sở hữu lập bia biên chép công đức.

Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]

Thời Lý Thái Tổ, Đại Tống và Đại Cồ Việt lưu giữ mối quan hệ chủ quyền. Thái Tổ Lúc đăng vương sai Lương Nhậm Văn và Lê Tái Nghiêm lịch sự nước Tống nhằm kết hảo. Năm 1010, Tống Chân Tông phong Thái Tổ chức Giao Chỉ quận vương kiêm Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ, sau lại phong thực hiện Nam Bình vương nhập năm 1017. Các nước láng giềng như Chiêm Thành và Chân Lạp cũng thông thường lịch sự triều cống, việc bang phú thời bấy giờ khá yên ổn trị. Tuy nhiên, năm 1020, Thái Tổ cần sai Lý Phật Mã tiến công Chiêm Thành. Đại Việt Sử ký Toàn thư và Đại Việt sử lược chép là quân Việt thắng; tuy nhiên từ thời điểm năm này cho tới Lúc Lý Thái Tông chinh trừng trị Chiêm Thành phen 2 năm 1044, sử sách ko ghi lại ngẫu nhiên một phen này sứ Chiêm lịch sự cống. Năm 1044, Lý Thái Tông đem trình bày với triều thần: "Tiên đế mất mặt cho tới hiện nay đã 16 năm rồi, tuy nhiên Chiêm Thành trước đó chưa từng sai một sứ fake này lịch sự cống".^[10]

Lý Thái Tổ phân tách giang sơn thực hiện 24 lộ và 2 phần kinh và trại, Hoan Châu và Ái Châu là trại, kể từ Thanh Hóa trở rời khỏi là kinh. Cương mục và Toàn thư chỉ ghi thương hiệu 12 lộ: Thiên Trường, Quốc Oai, Hải Đông, Kiến Xương, Hoàng Giang, Long Hưng, Bắc Giang, Trường Yên, Thanh Hóa, Diễn Châu, Khoái, Hồng. Theo Lãnh Nam nước ngoài đáp, Đại Việt thời Lý chia thành 4 phủ Đô Hộ, Đại Thông, Thanh Hóa, Phú Lương; 13 châu Vĩnh An, Vĩnh Thái, Vạn Xuân, Phong Đạo, Tỉnh Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Già Phong, Trà Lô, Yên Phong, Tô, Mậu, Lạng; 3 trại là Hòa Ninh, Đại Án Thư , Tân Yên^[11].

Quan chế căn nhà Lý thừa kế căn nhà Tiền Lê, ban văn - võ đem 9 phẩm, 3 chức thái sư, thái phó, thái bảo; 3 chức thiếu hụt sư, thiếu hụt phó, thiểu bảo; nằm trong thái úy, thiếu hụt úy và nội nước ngoài hành năng lượng điện đô tri sự, kiểm hiệu bình chương sự.^[12] Ngoài quan liêu ngoài triều đình đem những tri phủ và phán phủ thống trị một phủ và tri châu thống trị một châu. Bên cạnh đó đem những châu bậc bên dưới tuy nhiên người hàng đầu là thủ lĩnh.^[13]

Năm 1013, triều đình tấp tểnh rời khỏi 6 hạng thuế là: thuế ruộng, váy, ao; thuế khu đất trồng dâu và bến bãi phù sa; thuế sản vật ở núi; thuế mắm muối hạt lên đường Ải quan; thuế sừng bại, ngà voi quý hiếm và hương thơm bên trên mạn núi xuống; thuế tre mộc hoa quả trái cây.^[14] Lúc mới nhất đăng vương, căn nhà vua miễn thuế mang đến dân nhập 3 năm. Theo Ngô Thì Sĩ, căn nhà Lý cốt thường xuyên nghề ngỗng nông cùng với nước nhiều, nhập 6 loại thuế chỉ thu 4, 2 hạng khoan thu.^[15]

Quân sự[sửa | sửa mã nguồn]

Tháng hai năm Tân Hợi (1011), Lý Thái Tổ đem quân lên đường trừng trị quân Cử Long ở Ái Châu, bắt người đứng đầu giải về. Tháng 10/1013, ông thân hành tiến công quân Man ở châu Vị Long, lại thắng trận.

Năm 1012, Lý Thái Tổ bình tấp tểnh Diễn Châu, vốn liếng vẫn còn đó trực thuộc tay Lê Long Tung căn nhà Tiền Lê. Khi cho tới Vũng Biện thì trời tối đen giòn, gió máy sấm rất rộng lớn. Thấy vậy, ông nhen nhóm hương thơm và khấn trời: "Tôi là kẻ không nhiều đức, lân phía trên dân, ngơm ngớp băn khoăn kinh hoàng như chuẩn bị rơi xuống vực sâu sắc, không đủ can đảm cậy binh uy tuy nhiên lên đường tiến công dẹp càn bậy. Chỉ vì thế người Diễn Châu không tuân theo giáo hóa, ngu bạo thực hiện càn, tàn ngược bọn chúng dân, tội ác ông chồng hóa học, ko thể thứ lỗi. Còn trong những lúc tiến công nhau, hoặc thịt oan kẻ trung hiếu, hoặc sợ hãi lầm kẻ thánh thiện lộc, cho tới nỗi hoàng thiên nổi nóng cần tỏ cho thấy thêm tội lỗi, dẫu gặp gỡ tổn sợ hãi cũng không đủ can đảm oán thù trách móc. Đến như sáu quân thì tội lỗi hoàn toàn có thể dung loại, van lơn lòng trời soi xét". Sau Lúc khấn, trời khu đất quang quẻ quay về.^[16]

Năm ấy, người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm) lấn lịch sự vượt lên biên thuỳ Đại Cồ Việt, cho tới bến Kim Hoa và châu Vị Long nhằm kinh doanh. Thái Tổ sai quân bắt được người Đại Lý và rộng lớn 1 vạn con cái ngựa.^[17]

Mùa tấp nập, mon 10, năm 1013 châu Vị Long phản lại nước Đại Cồ Việt, hùa bám theo người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm). Vua Lý Thái Tổ đem quân tiến công, thủ lĩnh là Hà Án Tuấn kinh hoàng, đem trang bị đảng trốn nhập rừng núi.^[17]

Năm Giáp Dần (1014), vua Đại Lý là Đoàn Tố Liêm sai nhị tướng mạo Dương Trường Huệ, Đoàn Kính Chí đem trăng tròn vạn quân tiến công nước Đại Cồ Việt. Quân Đại Lý tiến bộ lên đóng góp ở bến Kim Hoa, dũng trại Ngũ Hoa. Sau Lúc châu mục châu Bình Lâm là Hoàng Ân Vinh thông tin, Lý Thái Tổ sai Dực Thánh vương vãi tiến công bến Kim Hoa. Quân Đại Cồ Việt quấy tan quân Đại Lý, "chém vạn đầu giặc, bắt được quân sĩ và ngựa nhiều vô số" (nguyên văn nhập Đại Việt sử lược). Sau thắng lợi, Lý Thái Tổ hạ mệnh lệnh mang đến viên nước ngoài lương y Phùng Chân, Lý Hạc đem 100 ngựa chiến của Đại Lý biếu tặng vua Tống Chân Tông. Triều đình Tống đối đãi những sứ thần Đại Cồ Việt rất rất hậu. Cùng năm cơ, Thái Tổ thay đổi phủ Ứng Thiên thực hiện Nam Kinh.^[18]

Tháng 12 năm Canh Thân (1020), Lý Thái Tổ sai Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã và Đào Thạc Phụ đem quân lên đường tiến công Chiêm Thành ở trại Thầy Chính, trực tiếp cho tới núi Long Tỵ (nay nằm trong thị trấn Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình), chém được tướng mạo Chiêm là Thầy Linh bên trên trận, người Chiêm bị tiêu diệt cho tới vượt lên nửa.^[17]

Tháng 12 năm Tân Dậu (1021), thổ dân Đại Nguyên Lịch - một sắc dân Mán trú ngụ thân thích trại Như Hồng và trấn Triều Dương (Đại Tống) - lịch sự tiến công đập biên ải Đại Cồ Việt-Đại Tống.^[19] Lý Thái Tổ rời khỏi mệnh lệnh mang đến Dực Thánh vương vãi tiến công dẹp Đại Nguyên Lịch, quân tiến công cho tới châu Như Hồng nhập khu đất Tống (đời vua Tống Chân Tông), nhen nhóm kho báu, bắt nhiều dân và gia súc rồi kéo về. Sử gia Trung Quốc gốc Việt Lê Tắc tiếp tục thuật lại vụ việc này nhập sách An Nam chí lược rằng:^[17]

"Tháng 12, Chuyển vận sứ Quảng Tây Cao Huệ Liên dưng thơ trình bày Giao Châu nhập cướp trại Như Hồng nằm trong châu Khâm, bắt người và thú vật thật nhiều. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu khiến cho Cao Huệ Liên tư điệp văn mang đến Giao Châu và sai sứ bám theo đề nghị lại. Nguyên trước đó đem dân Mường là Trương Phố, lánh tội chạy cho tới đầu ngụ, quan liêu thống trị Khâm Châu là Mục Trọng vời nhập, tiếp cận nửa đàng lại ngăn ko mang đến nhập. Đô Tuần Kiểm Tàng Tự bèn khiến cho trại Như Hồng khao đãi trâu rượu. Giao Châu dò xét hiểu rằng việc ấy, bèn nhân xua bắt dân Mường, tiến công cướp luôn luôn trại Như Hồng. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu thư bảo những châu kể từ ni ko được dụ vời quân man rợ và khao đãi yến tiệc, cho tới đỗi sinh sự."

Năm 1024, Lý Thái Tổ sai Thái tử Lý Phật Mã đem quân tiến công châu Phong Luân, còn Khai Quốc vương vãi thì tiến công châu Đô Kim. Cùng năm cơ, căn nhà vua tu sửa trở nên Thăng Long.^[17][20]

Năm 1028, Thái tử lại được mệnh lệnh tiến công châu Thất Nguyên, Đông Chinh vương vãi cũng lên đường tiến công châu Văn.^[21]

Xem thêm: truyện báo thù

Tôn giáo[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ xuất thân thích kể từ miếu chiền, sau khoản thời gian đăng vương rất rất trọng đãi giới tăng lữ. Vào năm 1010, sau khoản thời gian tiếp tục dời đô kể từ Hoa Lư về Thăng Long, việc trước tiên ông thực hiện là ngay tắp lự xuất rời khỏi 2 vạn quan liêu nhằm thực hiện miếu ở phủ Thiên Đức (tức Cổ Pháp).^[22]

Tháng 12 năm Canh Tuất (năm 1010 dương lịch), Lý Thái Tổ sai sứ lịch sự nước Tống nhằm thỉnh tầm cỡ Phật giáo. Tống Chân Tông thuận tình, trao mang đến vua Lý kinh Địa Tạng cùng theo với chữ ngự cây viết tự chủ yếu tay vua Tống viết lách.^[23]

Cùng năm, sau khoản thời gian đã và đang được xây cất Hoàng trở nên, ông lại miếu ngự Hưng Thiên và tinh nghịch lâu Ngũ Phượng. Ngoài trở nên về phía phái nam dựng miếu Thắng Nghiêm.

Tháng 6 năm Mậu Ngọ (1018), Lý Thái Tổ lại sai viên nước ngoài lương y Nguyễn Đạo Thanh và Phạm Hạc lịch sự nước Đại Tống thỉnh Tam tạng kinh mang về nhằm nhập kho Đại Hưng.^[24][25]

Tháng 9 năm Giáp Tý (1024), Thái Tổ sai dựng miếu Chân Giáo nhập nội đô Thăng Long, nhằm nhà vua tới lui nghe kinh pháp.^[26]

Về việc này, Lê Văn Hưu nhận xét: ...Lý Thái Tổ đăng vương vừa được hai năm, tông miếu ko dựng, đàn xã tắc ko lập tuy nhiên trước tiếp tục dựng tám miếu ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu miếu quán ở những lộ và chừng mang đến thực hiện tăng rộng lớn ngàn đứa ở Kinh sư, thế thì chi tiêu phí của nả mức độ lực nhập việc thổ mộc ko biết chừng này tuy nhiên kể.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử lược, năm Mậu Thìn 1028 (tức năm Thuận Thiên loại 19), sức mạnh Lý Thái Tổ dường như không được đảm bảo chất lượng, thông thường xuyên nhức yếu ớt. Ngày 31 mon 3 năm ấy, Thái Tổ chết thật ở năng lượng điện Long An, ở ngôi 19 năm, hưởng trọn lâu 54 tuổi hạc.

Khi Lý Thái Tổ vừa mới qua đời, việc tế táng lại ko hoàn thành, thì phụ vương vương vãi gia Vũ Đức vương vãi, Đông Chinh vương vãi và Dực Thánh vương vãi nằm trong quân sĩ bao vây trở nên, nhằm mục đích mục tiêu cướp ngôi Thái tử Lý Phật Mã^[25]. Thái tử đem quân nhập trở nên, quyết một trận với 3 vương vãi.

Khi quân của Thái tử và quân những vương vãi đối trận, thì Võ vệ tướng mạo quân Lê Phụng Hiểu rút gươm rời khỏi chỉ nhập Vũ Đức vương vãi tuy nhiên bảo rằng: "Các người nhòm ngó ngôi cao, Lúc dễ dàng tự động quân, bên trên quên ơn tiên quân, bên dưới trái khoáy nghĩa tôi con cái, vậy Phụng Hiểu van lơn dưng nhát gươm này!". Nói đoạn chạy xông nhập chém Vũ Đức vương vãi ở trận chi phí. Quân những vương vãi nhìn thấy kinh hoàng nên vứt chạy cả. Dực Thánh vương vãi và Đông Chinh vương vãi cũng cần chạy trốn, về sau van lơn rời khỏi mặt hàng, được ân xá cả. Thái tử Lý Phật Mã lên nối ngôi, tức là Lý Thái Tông.

Lý Thái Tông nối tiếp vị, táng Lý Công Uẩn ở Thọ Lăng, phủ Thiên Đức, truy tôn miếu hiệu là Thái Tổ, thụy hiệu là Thần Vũ Hoàng đế.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Cha: Hiển Khánh vương.
• Mẹ: Minh Đức Thái hậu Phạm Thị Ngà.
• Anh em:

1. Dực Thánh vương vãi, đem sách ghi là nam nhi.^[27]

• Hậu phi: Thái Tổ lập 9 vợ vua, nhập cơ đem một vài người được sử ghi danh hiệu:^[28]

1. Lập Giáo hoàng hậu: sử chép là bà xã cả, bám theo dã sử thương hiệu húy là Lê Thị Phất Ngân, con cái của Lê Hoàn, là u của Thái tử Lý Phật Mã.^{[29][cần dẫn nguồn]} Sau được Lý Thái Tông phong Linh Hiển Hoàng thái hậu.
2. Ái Vân phu nhân Chu thị
3. Tá Quốc Phu nhân
4. Lập Nguyên Phu nhân

Còn lại đều ko rõ ràng thương hiệu họ.

• Con cái: Ít nhất 7 hoàng tử, 13 công chúa.

1. Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã, năm 1009 phong Hoàng hoàng thái tử. Mẹ là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
2. Khai Quốc vương vãi Lý Bồ, phong năm 1013, ở phủ Trường Yên.
3. Đông Chinh vương vãi Lý Lực, phong năm 1018.
4. Vũ Đức vương vãi, ko rõ ràng thân thích thế, bám theo ý kiến của Trần Trọng Kim là con cái Lý Thái Tổ.
5. Uy Minh hầu Lý Nhật Quang, còn mang tên Lý Hoảng. Theo Việt năng lượng điện u linh tập, u là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
6. Công chúa An Quốc, gả mang đến Đào Cam Mộc.
7. Lĩnh Nam Công chúa (Lý Báo Hòa), gả mang đến Thân Thừa Quý

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Sử gia Lê Văn Hưu bình nhập Đại Việt sử ký:

Sử thần Ngô Sĩ Liên biên soạn cỗ Đại Việt sử ký toàn thư bình rằng:

Sử thần Lê Tung, người sáng tác bài xích Đại Việt thông giám tổng luận thì nhận xét:^[31]

Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám cương mục nhận định:

Lời của sử thần chép nhập sách Việt sử chi tiêu án:

Theo K.W Taylor:

Các công trình xây dựng nối sát với thương hiệu tuổi hạc của Lý Thái Tổ/Lý Công Uẩn[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ và những vị vua căn nhà Lý được thờ ở đền rồng Đô, phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh TP Bắc Ninh, điểm đấy là quê nhà ở trong phòng Lý. Gần đền rồng Đô là lăng tẩm những nhà vua căn nhà Lý ở rải rác rến bên trên địa phận phường Đình Bảng.

Có một ngôi đền rồng thờ riêng biệt vua Lý Thái Tổ, vợ vua Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tông được xây cất tự Hà Nội Thủ Đô kết phù hợp với Tỉnh Ninh Bình là Đền Vua Lý Thái Tổ bên trên Khu di tích lịch sử Cố đô Hoa Lư. Tại chống động Hoa Lư – quê nhà của Thái hậu Dương Vân Nga và cũng chính là địa thế căn cứ ban sơ của Đinh Sở Lĩnh đem những di tích lịch sử đình Ngọc Nhị, đình Viến thờ vua Đinh và Thái hậu cũng đều có bài xích vị phối thờ Hoàng hậu Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tổ với giai thoại nhị người từng về viếng thăm điểm này.

Nhiều địa hạt lấy thương hiệu ông bịa cho những trên phố và ngôi trường học tập như: đàng Lý Thái Tổ ở những trở nên phố: TP Bắc Ninh, Hà Nội Thủ Đô, Huế, Tỉnh Ninh Bình, Tỉnh Thái Bình, Vĩnh Yên, TP. Đà Nẵng, Long Xuyên, Thành phố Xì Gòn,... hoặc đàng Lý Công Uẩn ở những trở nên phố: Tỉnh Lào Cai, Cao Lãnh, Mỹ Tho, Móng Cái,...

Xem thêm: rực cháy đam mỹ

Hà Nội và TP Bắc Ninh là 2 tượng đài đã và đang được xây cất nhằm tưởng niệm cho tới ông.

Năm 2004, một tượng đài Lý Thái Tổ được xây cất bên trên trục đ­ường Đinh Tiên Hoàng nằm trong chống rừng hoa Chí Linh, Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội Thủ Đô bám theo kiểu ở trong phòng chạm trổ Vi Thị Hoa, bằng đồng nguyên khối (nặng 14T, cao 3,3 m) nằm trong dạng công trình xây dựng kính chào kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội Thủ Đô.^[34] Bà Vi Thị Hoa cho thấy thêm là ko tài năng liệu vật thể này về khuôn mặt mày, âu phục của Lý Thái Tổ và nói: "Chúng tôi sáng sủa tác mang ý nghĩa ước lệ".

Tháng 8 năm 2011, cái tàu hộ vệ có tên lửa lớp Gepard 3.9 (Project 11661E) loại nhị của Hải quân Nhân dân VN – HQ012 – được mệnh danh Lý Thái Tổ.

Trong văn hoá đại chúng[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons đạt thêm hình hình ảnh và phương tiện đi lại truyền đạt về Lý Thái Tổ.

• Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục Chính biên Quyển loại I Lưu trữ 2009-03-31 bên trên Wayback Machine
• ĐVSKTT quyển II - Kỷ Nhà Lý
• Việt Nam sử lược, Chương IV: Nhà Lý (1010 - 1225) Lưu trữ 2009-07-18 bên trên Wayback Machine, người sáng tác Trần Trọng Kim.
• Đại Việt Sử ký Toàn thư, Kỷ căn nhà Lý
• Đại Việt sử lược, quyển nhị: vua Thái Tổ^{[liên kết hỏng]}
• Ngô Thì Sĩ (2011), Đại Việt sử ký chi phí biên, Nhà Xuất bạn dạng Văn hóa tin tức.
• Đất nước VN qua quýt những đời, Đào Duy Anh, Nhà Xuất bạn dạng Hồng Đức, năm nhâm thìn.
• Việt sử chi tiêu án, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, luyện 1, luyện 2, Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2012.
• Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim, Sở Giáo dục đào tạo Trung tâm Học liệu xuất bạn dạng.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Lý Thái Tổ bên trên Từ điển bách khoa Việt Nam
• Ly Thai To (Vietnamese emperor) bên trên Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Lễ thắp nhang Vua Lý Thái Tổ nhập tối phú quá Việt Chiến, báo Thanh Niên 12:17 AM - 06/02/2010 lưu 7/2/2010
• Khởi công xây cất tượng đài Lý Thái Tổ Việt Anh. Vnexpress. 17/8/2004 | 09:08 GMT+7