lý thái tổ dời đô

By Admin 14/10/2023 0
Lý Thái Tổ
李太祖
Hoàng đế VN

Tượng Lý Thái Tổ bên trên Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội

Hoàng đế Đại Cồ Việt
Trị vì21 mon 11 năm 1009 –
31 mon 3 năm 1028
(18 năm, 131 ngày)

Bạn đang xem: lý thái tổ dời đô

Tiền nhiệmSáng lập triều đại
Lê Long Đĩnh (Nhà Tiền Lê)
Kế nhiệmLý Thái Tông
Thông tin cẩn chung
Sinh8 mon 3, 974
Từ Sơn, TP Bắc Ninh
Mất31 mon 3, 1028 (54 tuổi)
Điện Long An, Thăng Long
An tángThọ Lăng
Tên thật
Lý Công Uẩn (李公蘊)
Niên hiệu
Thuận Thiên (順天)
Tôn hiệu
Phụng Thiên Chí Lý Ứng Vận Tự Tại Thánh Minh Long Hiện Duệ Văn Anh Vũ Sùng Nhân Quảng Hiếu Thiên Hạ Tỉnh Thái Bình Khâm Minh Quảng Trạch Chương Chiêu Vạn Bang Hiển Ứng Phù Cảm Uy Chấn Phiên Man Duệ Mưu Thần Trợ Thánh Trị Tắc Thiên Đạo Chính hoàng thượng (奉天至理應運自在聖明龍見睿文英武崇仁廣孝天下太平欽明光宅章昭萬邦顯應符感威震藩蠻睿謀神功聖治則天道政皇帝)
Thụy hiệu
Thần Vũ hoàng thượng (神武皇帝)
Miếu hiệu
Thái Tổ (太祖)
Triều đạiNhà Lý
Thân phụHiển Khánh vương
Thân mẫuPhạm Thị Ngà
Tôn giáoPhật giáo

Lý Thái Tổ (chữ Hán: 李太祖, 8 mon 3 năm 974 - 31 mon 3 năm 1028) là nhà vua gây dựng rời khỏi ngôi nhà Lý (hay hay còn gọi là Hậu Lý nhằm phân biệt với ngôi nhà Tiền Lý vì thế Lý Nam Đế sáng sủa lập) nhập lịch sử hào hùng VN, trị vì thế từ thời điểm năm 1009 cho tới khi khuất nhập năm 1028

Thời gian ngoan trị vì thế của ông đa phần nhằm đàn áp những cuộc nổi dậy, vì thế lòng dân ko phục được ngôi nhà Lý. Khi lòng dân tiếp tục yên tĩnh, triều đình TW được gia tăng, ông dời đô kể từ Hoa Lư về Đại La nhập năm 1010, thay tên trở thành Thăng Long, mở màn cho việc trở nên tân tiến lâu nhiều năm ở trong nhà Lý tồn bên trên 216 năm. Đến thời điểm cuối năm 1225, đầu năm mới 1226, Lý Chiêu Hoàng buộc nhường nhịn ngôi mang lại ông xã Trần Cảnh (1218-1277). Nhà Lý sụp sập...

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ thương hiệu thiệt là Lý Công Uẩn, sinh vào năm Giáp Tuất (974), người châu Cổ Pháp (thuộc Từ Sơn, Bắc Ninh), u là Phạm Thị Ngà, tuy nhiên ko rõ rệt tính danh của thân phụ, chỉ biết ông được truy tôn tước đoạt Hiển Khánh vương vãi sau thời điểm Lý Công Uẩn đăng vương. Đại Việt sử lược chép ông mang 1 anh trai (sau phong Vũ Uy vương) và một em trai (sau phong Dực Thánh vương). Đại Việt sử ký toàn thư chép ông còn tồn tại một người chú được phong Vũ Đạo vương vãi.[1]

Lên 3 tuổi tác, Công Uẩn được Lý Khánh Văn ở miếu Cổ Pháp (Ứng Tâm tự động, miếu Dặn) nhận nuôi, kể từ nhỏ tiếp tục mưu trí, tuấn tú không giống thông thường. Năm 6, 7 tuổi tác, Công Uẩn được gửi sang trọng ngôi nhà sư ở miếu Lục Tổ là Vạn Hạnh, thấy Công Uẩn, sư Lý Vạn Hạnh ngay lập tức khen: Đứa nhỏ bé này sẽ không cần người thông thường, tăng trưởng ắt hoàn toàn có thể giải nguy hiểm tháo gỡ, thực hiện bậc minh ngôi nhà nhập thiên hạ.[2]

Tướng ngôi nhà Tiền Lê[sửa | sửa mã nguồn]

Lớn lên, Lý Công Uẩn tham gia quân group. Năm 1005, Lê Đại Hành bỏ mạng, những hoàng tử giành giật đoạt ngôi vị. Năm 1006, Lê Long Việt giành được ngôi vua, tức Lê Trung Tông, tuy nhiên chỉ 3 ngày thì bị Lê Long Đĩnh thịt nhằm giành ngôi. Các quan liêu kinh hoảng hãi vứt chạy, chỉ mất Công Uẩn ôm xác vua nhưng mà khóc. Lê Long Đĩnh ko trị tội mà còn phải khen ngợi ông là kẻ trung nghĩa, kế tiếp trọng dụng, mang lại thực hiện Tứ sương quân Phó Chỉ huy sứ, rồi sau thăng cho tới chức Tả thân thiết vệ Điện chi phí Chỉ huy sứ.

Theo Ngọc phả những vua triều Lê ở Hà Nam và tư liệu bên trên những di tích lịch sử ở Cố đô Hoa Lư, Công Uẩn thường niên bám theo Thiền sư Vạn Hạnh nhập hầu Lê Đại Hành ở trở thành Hoa Lư. Công Uẩn được vua mang lại ở lại kinh tiếp thu kiến thức quân sự chiến lược, lại gả phụ nữ rộng lớn là công chúa Lê Thị Phất Ngân và quánh phong Công Uẩn thực hiện Điện chi phí người bạn đồng hành ở trở thành Hoa Lư, rồi dần dần thăng thăng tiến Điện chi phí Chỉ huy sứ.[3]

Lên ngôi hoàng đế[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, khi Lê Long Đĩnh còn bên trên vị, ở hương thơm Diên Uẩn (châu Cổ Pháp) đem cây gạo bị sét tiến công, đem chữ bên trên ấy. Sư Vạn Hạnh mới nhất bảo Lý Công Uẩn rằng: Mới rồi tôi thấy chữ bùa sấm kỳ kỳ lạ, biết chúng ta Lý phồn thịnh, vớ nổi lên cơ nghiệp. Nay coi nhập thiên hạ người chúng ta Lý thật nhiều, tuy nhiên không có ai vày Thân vệ là kẻ nhân kể từ lấy được lòng dân, lại cầm binh quyền nhập tay, hàng đầu muôn dân chẳng cần Thân vệ thì còn ai đương nổi nữa. Tôi tiếp tục rộng lớn 70 tuổi tác, hy vọng được thư thả hãy bị tiêu diệt, nhằm coi đức hóa của ông ra làm sao, thực là loại may ngàn năm đem một. Công Uẩn kinh hoảng lời nói ấy bị lộ, bảo người anh đem Vạn Hạnh giấu quanh ở Tiêu Sơn.[4]

Cũng bám theo Toàn thư, đem lượt Lê Long Đĩnh ăn ngược lê lại thấy hột lý, mới nhất tin cẩn lời nói sấm ngữ, ngầm truy sát người chúng ta Lý, tuy nhiên Công Uẩn vẫn không xẩy ra sợ hãi. Theo An Nam chí lược, năm 1009, Lê Long Đĩnh rơi rụng, Thái tử còn nhỏ bé, nhì người em là Lê Minh Đề và Lê Minh Xưởng giành giật cướp ngôi vua, bị Công Uẩn thịt bị tiêu diệt.[5]Chi hậu Đào Cam Mộc thám thính biết Công Uẩn ham muốn nhận ngôi, mới nhất nhân khi vắng ngắt phát biểu khích Công Uẩn về sự tiếm ngôi. tuy nhiên bị mắng. Cam Mộc thư thả bảo Công Uẩn rằng: Tôi thấy thiên thời nhân sự như vậy mới nhất dám phân phát ngôn. Nay ông lại ham muốn tố cáo tôi thì tôi ko cần là kẻ kinh hoảng chết. Công Uẩn nói: Tôi đâu nỡ tố cáo ông, chỉ kinh hoảng lời nói phát biểu bật mý thì bị tiêu diệt ráo, nên răn ông bại liệt thôi. Hôm sau Đào Cam Mộc lại thuyết phục Công Uẩn tiếm ngôi, lại bàn với Thái hậu lập Công Uẩn lên thực hiện vua[6].

Tượng đài Lý Thái Tổ bên trên trung tâm TP. Hồ Chí Minh TP Bắc Ninh.

Trong Đại Việt sử ký chi phí biên, sử gia Ngô Thì Sĩ đem nêu rời khỏi việc dân gian ngoan tháp canh đoán rằng Lý Công Uẩn thịt Lê Long Đĩnh nhằm đoạt ngôi:[7]

“

Có người chất vấn Khai Minh vương vãi hung hãn bạo ngược, Lý Thái Tổ vị thế danh vọng ngày 1 cao, nhập ngoài đều là tâm phúc, Lý Thái Tổ đặc biệt phẫn nộ trước tội ác thịt anh cướp ngôi của Khai Minh vương vãi, nhân khi Khai Minh vương vãi bị bệnh, sai người nhập đầu độc thịt cút rồi giấu quanh kín việc bại liệt, nên sử ko được chép. Nếu ngược như thế, cũng chính là đạo trời hoặc báo, do đó chép phụ nhập phía trên nhằm thực hiện răn.

”
— Đại Việt sử ký chi phí biên - Ngô Thì Sĩ

Lý Công Uẩn đăng vương nhà vua ngày 21/11/1009, bịa niên hiệu Thuận Thiên, tức là "theo ý trời". Ông truy phong thân phụ là Hiển Khánh vương vãi, u là Minh Đức Thái hậu, chú là Vũ Đạo vương vãi, anh ruột là Vũ Uy vương vãi, em ruột là Dực Thánh vương vãi. Ông lập 9 nương nương, con cái trưởng Lý Phật Mã được lập thực hiện Thái tử. Các đàn ông không giống cũng rất được phong vương vãi. Đào Cam Mộc được phong Nghĩa Tín hầu và cưới công chúa Lý Thiềm Hoa, còn những người dân không giống vẫn lưu giữ chức cũ. Một người phụ nữ không giống là Lý chỉ Hòa được gả mang lại động ngôi nhà Giáp Thừa Quý.

Trị vị[sửa | sửa mã nguồn]

Quần thể di tích lịch sử Cố đô Hoa Lư

Hoa Lư vốn liếng là đế kinh của 2 triều đại Đinh và Tiền Lê, là 1 trong những địa điểm cố thủ ngẫu nhiên Một trong những những mỏm núi đá nằm cạnh sát rìa phía Đông Nam đồng vày sông Hồng, trấn áp tuyến phố khu đất kể từ đồng vày sông Hồng cho tới những tỉnh phía Nam, cũng chính là chi phí tháp canh của những tỉnh phía Nam nom rời khỏi đồng vày sông Hồng.[8]. Lúc đăng vương, Lý Thái Tổ nhận định rằng "Hoa Lư trở thành hẹp, khu đất thấp", ham muốn dời đô về Đại La (nay là Hà Nội)[9]. Nhà vua rời khỏi chiếu rằng:

“

Xưa bại liệt ngôi nhà Thương cho tới vua Án Canh năm lượt thiên đô, ngôi nhà Chu cho tới đời Thành Vương thân phụ lượt thiên đô, ko cần là bám theo ý riêng rẽ, nhưng mà là suy nghĩ cho tới muôn thuở sau. Nhà Đinh và Lê không áp theo lối cũ của Thương, Chu, cứ nhằm đế kinh ở mãi điểm này, trẫm đặc biệt nhức lòng. Duy đem trở thành Đại La ở thân thiết điểm trời khu đất, đem thế long, hổ vững chắc, vị trí rộng lớn và cân đối, khu đất cao nhưng mà thông thoáng, rõ rệt là điểm phồn thịnh. Đã xét từng khu đất Việt, chỉ mất điểm ấy là thắng địa, là đế kinh của muôn thuở sau.

”
— Chiếu dời đô

Sử chép rằng những quan liêu đều tán thành với ngôi nhà vua: "Bệ hạ vì thế thiên hạ lập nối tiếp lâu dài hơn, bên trên mang lại nghiệp đế được phát đạt rộng lớn lao, bên dưới mang lại dân bọn chúng được sầm uất phong phú, điều lợi như vậy, ai dám ko theo".

Tháng 7 năm Canh Tuất (1010) thì cử sự dời đô. Khi thuyền mới nhất cho tới đậu ở bên dưới trở thành, thấy đem con cái Long vàng hình thành, nhân thế mệnh danh là Thăng Long, ngay lập tức lập nhiều hoàng cung, nằm trong 13 sở, xây trở thành lũy, sửa sang trọng phủ khố; thăng châu Cổ Pháp, TP Bắc Ninh thực hiện phủ Thiên Đức. Thành Hoa Lư gọi là phủ Tràng An, nhập phủ Thiên Đức lập 8 ngôi miếu, đều sở hữu lập bia biên chép công đức.

Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]

Đồng xu vì thế Lý Thái Tổ sản xuất (trên nằm trong, mặt mũi phải)
Bản vật Đại Việt thời ngôi nhà Lý. Đường chấm lờ mờ là biên cương nước VN ngày nay

Thời Lý Thái Tổ, Đại Tống và Đại Cồ Việt lưu giữ mối quan hệ độc lập. Thái Tổ khi đăng vương sai Lương Nhậm Văn và Lê Tái Nghiêm sang trọng nước Tống nhằm kết hảo. Năm 1010, Tống Chân Tông phong Thái Tổ chức Giao Chỉ quận vương kiêm Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ, sau lại phong thực hiện Nam Bình vương nhập năm 1017. Các nước láng giềng như Chiêm Thành và Chân Lạp cũng thông thường sang trọng triều cống, việc bang uỷ thác thời bấy giờ khá yên tĩnh trị. Tuy nhiên, năm 1020, Thái Tổ cần sai Lý Phật Mã tiến công Chiêm Thành. Đại Việt Sử ký Toàn thư và Đại Việt sử lược chép là quân Việt thắng; tuy nhiên từ thời điểm năm này cho tới khi Lý Thái Tông chinh trừng trị Chiêm Thành lượt 2 năm 1044, sử sách ko ghi lại ngẫu nhiên một lượt này sứ Chiêm sang trọng cống. Năm 1044, Lý Thái Tông đem phát biểu với triều thần: "Tiên đế rơi rụng cho tới hiện nay đã 16 năm rồi, nhưng mà Chiêm Thành trước đó chưa từng sai một sứ fake này sang trọng cống".[10]

Lý Thái Tổ phân tách non sông thực hiện 24 lộ và 2 phần kinh và trại, Hoan Châu và Ái Châu là trại, kể từ Thanh Hóa trở rời khỏi là kinh. Cương mục và Toàn thư chỉ ghi thương hiệu 12 lộ: Thiên Trường, Quốc Oai, Hải Đông, Kiến Xương, Hoàng Giang, Long Hưng, Bắc Giang, Trường Yên, Thanh Hóa, Diễn Châu, Khoái, Hồng. Theo Lãnh Nam nước ngoài đáp, Đại Việt thời Lý chia thành 4 phủ Đô Hộ, Đại Thông, Thanh Hóa, Phú Lương; 13 châu Vĩnh An, Vĩnh Thái, Vạn Xuân, Phong Đạo, Tỉnh Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Già Phong, Trà Lô, Yên Phong, Tô, Mậu, Lạng; 3 trại là Hòa Ninh, Đại Án, Tân Yên[11].

Quan chế ngôi nhà Lý thừa kế ngôi nhà Tiền Lê, ban văn - võ đem 9 phẩm, 3 chức thái sư, thái phó, thái bảo; 3 chức thiếu hụt sư, thiếu hụt phó, thiểu bảo; nằm trong thái úy, thiếu hụt úy và nội nước ngoài hành năng lượng điện đô tri sự, kiểm hiệu bình chương sự.[12] Ngoài quan liêu ngoài triều đình đem những tri phủ và phán phủ thống trị một phủ và tri châu thống trị một châu. Dường như đem những châu bậc bên dưới nhưng mà người hàng đầu là thủ lĩnh.[13]

Năm 1013, triều đình tấp tểnh rời khỏi 6 hạng thuế là: thuế ruộng, váy, ao; thuế khu đất trồng dâu và bến bãi phù sa; thuế sản vật ở núi; thuế mắm muối bột cút Ải quan; thuế sừng bại liệt, ngà voi quý hiếm và hương thơm bên trên mạn núi xuống; thuế tre mộc trái cây.[14] Lúc mới nhất đăng vương, ngôi nhà vua miễn thuế mang lại dân nhập 3 năm. Theo Ngô Thì Sĩ, ngôi nhà Lý cốt siêng nghề nghiệp nông cùng với nước nhiều, nhập 6 loại thuế chỉ thu 4, 2 hạng khoan thu.[15]

Quân sự[sửa | sửa mã nguồn]

Tháng hai năm Tân Hợi (1011), Lý Thái Tổ đem quân cút trừng trị quân Cử Long ở Ái Châu, bắt người đứng đầu giải về. Tháng 10/1013, ông thân hành tiến công quân Man ở châu Vị Long, lại thắng trận.

Năm 1012, Lý Thái Tổ bình tấp tểnh Diễn Châu, vốn liếng vẫn tồn tại trực thuộc tay Lê Long Tung ngôi nhà Tiền Lê. Khi cho tới Vũng Biện thì trời tối đen sạm, bão sấm rất rộng lớn. Thấy vậy, ông nhen hương thơm và khấn trời: "Tôi là kẻ không nhiều đức, lân phía trên dân, thom thóp áy náy kinh hoảng như chuẩn bị rơi xuống vực sâu sắc, không đủ can đảm cậy binh uy nhưng mà cút tiến công dẹp càn bậy. Chỉ vì thế người Diễn Châu không áp theo giáo hóa, ngu bạo thực hiện càn, tàn ngược bọn chúng dân, tội ác ông xã hóa học, ko thể miễn thứ. Còn trong những lúc tiến công nhau, hoặc thịt oan kẻ trung hiếu, hoặc sợ hãi lầm kẻ thánh thiện bổng, cho tới nỗi hoàng thiên nổi xung cần tỏ cho biết thêm tội tình, dẫu bắt gặp tổn sợ hãi cũng không đủ can đảm ân oán trách móc. Đến như sáu quân thì tội lỗi hoàn toàn có thể dung loại, nài lòng trời soi xét". Sau khi khấn, trời khu đất quang quẻ quay về.[16]

Năm ấy, người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm) lấn sang trọng vượt lên trên biên cương Đại Cồ Việt, cho tới bến Kim Hoa và châu Vị Long nhằm kinh doanh. Thái Tổ sai quân bắt được người Đại Lý và rộng lớn 1 vạn con cái ngựa.[17]

Mùa nhộn nhịp, mon 10, năm 1013 châu Vị Long phản lại nước Đại Cồ Việt, hùa bám theo người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm). Vua Lý Thái Tổ đem quân tiến công, thủ lĩnh là Hà Án Tuấn kinh hoảng, đem vật đảng trốn nhập rừng núi.[17]

Năm Giáp Dần (1014), vua Đại Lý là Đoàn Tố Liêm sai nhì tướng tá Dương Trường Huệ, Đoàn Kính Chí đem đôi mươi vạn quân tiến công nước Đại Cồ Việt. Quân Đại Lý tiến bộ lên đóng góp ở bến Kim Hoa, dũng trại Ngũ Hoa. Sau khi châu mục châu Bình Lâm là Hoàng Ân Vinh thông tin, Lý Thái Tổ sai Dực Thánh vương vãi tiến công bến Kim Hoa. Quân Đại Cồ Việt quấy tan quân Đại Lý, "chém vạn đầu giặc, bắt được quân sĩ và ngựa nhiều vô số" (nguyên văn nhập Đại Việt sử lược). Sau thắng lợi, Lý Thái Tổ hạ mệnh lệnh mang lại viên nước ngoài lương y Phùng Chân, Lý Hạc đem 100 ngựa chiến của Đại Lý biếu tặng vua Tống Chân Tông. Triều đình Tống đối đãi những sứ thần Đại Cồ Việt đặc biệt hậu. Cùng năm bại liệt, Thái Tổ thay đổi phủ Ứng Thiên thực hiện Nam Kinh.[18]

Tháng 12 năm Canh Thân (1020), Lý Thái Tổ sai Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã và Đào Thạc Phụ đem quân cút tiến công Chiêm Thành ở trại Ba Chính, trực tiếp cho tới núi Long Tỵ (nay nằm trong thị trấn Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình), chém được tướng tá Chiêm là Ba Linh bên trên trận, người Chiêm bị tiêu diệt cho tới vượt lên trên nửa.[17]

Tháng 12 năm Tân Dậu (1021), thổ dân Đại Nguyên Lịch - một sắc dân Mán trú ngụ thân thiết trại Như Hồng và trấn Triều Dương (Đại Tống) - sang trọng tiến công phá huỷ biên ải Đại Cồ Việt-Đại Tống.[19] Lý Thái Tổ rời khỏi mệnh lệnh mang lại Dực Thánh vương vãi tiến công dẹp Đại Nguyên Lịch, quân tiến công cho tới châu Như Hồng nhập khu đất Tống (đời vua Tống Chân Tông), nhen kho báu, bắt nhiều dân và gia súc rồi kéo về. Sử gia Trung Quốc gốc Việt Lê Tắc tiếp tục thuật lại vụ việc này nhập sách An Nam chí lược rằng:[17]

"Tháng 12, Chuyển vận sứ Quảng Tây Cao Huệ Liên dưng thơ phát biểu Giao Châu nhập cướp trại Như Hồng nằm trong châu Khâm, bắt người và thú vật thật nhiều. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu khiến cho Cao Huệ Liên tư điệp văn mang lại Giao Châu và sai sứ bám theo yêu cầu lại. Nguyên trước đó đem dân Mường là Trương Phố, lánh tội chạy cho tới đầu ngụ, quan liêu thống trị Khâm Châu là Mục Trọng vời nhập, tiếp cận nửa đàng lại ngăn ko mang lại nhập. Đô Tuần Kiểm Tàng Tự bèn khiến cho trại Như Hồng khao đãi trâu rượu. Giao Châu thám thính hiểu rằng việc ấy, bèn nhân xua đuổi bắt dân Mường, tiến công cướp luôn luôn trại Như Hồng. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu thư bảo những châu kể từ ni ko được dụ vời quân man rợ và khao đãi yến tiệc, cho tới đỗi sinh sự."

Năm 1024, Lý Thái Tổ sai Thái tử Lý Phật Mã đem quân tiến công châu Phong Luân, còn Khai Quốc vương vãi thì tiến công châu Đô Kim. Cùng năm bại liệt, ngôi nhà vua tu sửa trở thành Thăng Long.[17][20]

Năm 1028, Thái tử lại được mệnh lệnh tiến công châu Thất Nguyên, Đông Chinh vương vãi cũng cút tiến công châu Văn.[21]

Xem thêm: lâm áng tư

Tôn giáo[sửa | sửa mã nguồn]

Tượng thờ vua Lý Thái Tổ ở miếu Kiến Sơ, Gia Lâm, Hà Nội Thủ Đô.

Lý Thái Tổ xuất thân thiết kể từ miếu chiền, sau thời điểm đăng vương đặc biệt khoản đãi giới tăng lữ. Vào năm 1010, sau thời điểm tiếp tục dời đô kể từ Hoa Lư về Thăng Long, việc trước tiên ông thực hiện là ngay lập tức xuất rời khỏi 2 vạn quan liêu nhằm thực hiện miếu ở phủ Thiên Đức (tức Cổ Pháp).[22]

Tháng 12 năm Canh Tuất (năm 1010 dương lịch), Lý Thái Tổ sai sứ sang trọng nước Tống nhằm thỉnh tầm cỡ Phật giáo. Tống Chân Tông chấp thuận đồng ý, trao mang lại vua Lý kinh Địa Tạng cùng theo với chữ ngự cây bút vì thế chủ yếu tay vua Tống viết lách.[23]

Cùng năm, sau thời điểm và đã được thi công Hoàng trở thành, ông lại miếu ngự Hưng Thiên và tinh anh lâu Ngũ Phượng. Ngoài trở thành về phía nam giới dựng miếu Thắng Nghiêm.

Tháng 6 năm Mậu Ngọ (1018), Lý Thái Tổ lại sai viên nước ngoài lương y Nguyễn Đạo Thanh và Phạm Hạc sang trọng nước Đại Tống thỉnh Tam tạng kinh mang về nhằm nhập kho Đại Hưng.[24][25]

Tháng 9 năm Giáp Tý (1024), Thái Tổ sai dựng miếu Chân Giáo nhập nội đô Thăng Long, nhằm nhà vua tới lui nghe kinh pháp.[26]

Về việc này, Lê Văn Hưu nhận xét: ...Lý Thái Tổ đăng vương vừa mới được hai năm, tông miếu ko dựng, đàn xã tắc ko lập nhưng mà trước tiếp tục dựng tám miếu ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu miếu quán ở những lộ và phỏng mang lại thực hiện tăng rộng lớn ngàn đứa ở Kinh sư, thế thì chi phí của nả mức độ lực nhập việc thổ mộc ko biết chừng này nhưng mà kể.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử lược, năm Mậu Thìn 1028 (tức năm Thuận Thiên loại 19), sức mạnh Lý Thái Tổ dường như không được chất lượng, thông thường xuyên nhức yếu ớt. Ngày 31 mon 3 năm ấy, Thái Tổ khuất ở năng lượng điện Long An, ở ngôi 19 năm, tận hưởng lâu 54 tuổi tác.

Khi Lý Thái Tổ mới đây đời, việc tế táng lại ko chấm dứt, thì thân phụ vương vãi gia Vũ Đức vương vãi, Đông Chinh vương vãi và Dực Thánh vương vãi nằm trong quân sĩ bao vây trở thành, nhằm mục tiêu mục tiêu cướp ngôi Thái tử Lý Phật Mã[25]. Thái tử đem quân nhập trở thành, quyết một trận với 3 vương vãi.

Khi quân của Thái tử và quân những vương vãi đối trận, thì Võ vệ tướng tá quân Lê Phụng Hiểu rút gươm rời khỏi chỉ nhập Vũ Đức vương vãi nhưng mà bảo rằng: "Các người dòm nom ngôi cao, khi dễ dàng tự động quân, bên trên quên ơn tiên quân, bên dưới ngược nghĩa tôi con cái, vậy Phụng Hiểu nài dưng nhát gươm này!". Nói xong xuôi chạy xông nhập chém Vũ Đức vương vãi ở trận chi phí. Quân những vương vãi nhìn thấy kinh hoảng nên vứt chạy cả. Dực Thánh vương vãi và Đông Chinh vương vãi cũng cần chạy trốn, về sau nài rời khỏi mặt hàng, được ân xá cả. Thái tử Lý Phật Mã lên nối ngôi, tức là Lý Thái Tông.

Lý Thái Tông nối tiếp vị, táng Lý Công Uẩn ở Thọ Lăng, phủ Thiên Đức, truy tôn miếu hiệu là Thái Tổ, thụy hiệu là Thần Vũ Hoàng đế.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cha: Hiển Khánh vương.
  • Mẹ: Minh Đức Thái hậu Phạm Thị Ngà.
  • Anh em:
  1. Dực Thánh vương vãi, đem sách ghi là đàn ông.[27]
  • Hậu phi: Thái Tổ lập 9 nương nương, nhập bại liệt đem một trong những người được sử ghi danh hiệu:[28]
  1. Lập Giáo hoàng hậu: sử chép là phu nhân cả, bám theo dã sử thương hiệu húy là Lê Thị Phất Ngân, con cái của Lê Hoàn, là u của Thái tử Lý Phật Mã.[29][cần dẫn nguồn] Sau được Lý Thái Tông phong Linh Hiển Hoàng thái hậu.
  2. Ái Vân phu nhân Chu thị
  3. Tá Quốc Phu nhân
  4. Lập Nguyên Phu nhân

Còn lại đều ko rõ rệt thương hiệu họ.

  • Con cái: Ít nhất 7 hoàng tử, 13 công chúa.
  1. Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã, năm 1009 phong Hoàng hoàng thái tử. Mẹ là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
  2. Khai Quốc vương vãi Lý Bồ, phong năm 1013, ở phủ Trường Yên.
  3. Đông Chinh vương vãi Lý Lực, phong năm 1018.
  4. Vũ Đức vương vãi, ko rõ rệt thân thiết thế, bám theo ý kiến của Trần Trọng Kim là con cái Lý Thái Tổ.
  5. Uy Minh hầu Lý Nhật Quang, còn mang tên Lý Hoảng. Theo Việt năng lượng điện u linh tập, u là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
  6. Công chúa An Quốc, gả mang lại Đào Cam Mộc.
  7. Lĩnh Nam Công chúa (Lý chỉ Hòa), gả mang lại Thân Thừa Quý

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Tượng Lý Thái Tổ và Lý Thái Tông ở đền rồng Lý Bát Đế.

Sử gia Lê Văn Hưu bình nhập Đại Việt sử ký:

“

Lý Thái Tổ đăng vương vừa mới được hai năm, tông miếu ko dựng, đàn xã tắc ko lập nhưng mà trước tiếp tục dựng tám miếu ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu miếu quán ở những lộ và phỏng mang lại thực hiện tăng rộng lớn ngàn đứa ở kinh sư, thế thì chi phí của nả mức độ lực nhập việc thổ mộc ko biết chừng này nhưng mà kể. Của ko cần là trời mưa xuống, mức độ ko cần là thần thực hiện thay cho, há chẳng cần là vét ngày tiết mỡ của dân ư? Vét ngày tiết mỡ của dân hoàn toàn có thể gọi là thao tác làm việc phúc chăng? Bậc vua sáng sủa nghiệp, tự động bản thân cần thiết kiệm, còn áy náy mang lại con cái con cháu xa vời xỉ chểnh mảng biếng, thế nhưng mà Thái Tổ nhằm phép tắc lại như vậy, chả trách móc đời sau xây tháp cao ngất trời, dựng cột miếu đá, năng lượng điện thờ Phật, lung linh rộng lớn cung vua. Rồi người bên dưới làm theo, đem kẻ diệt thân thiết thể, thay đổi lối khoác, vứt sản nghiệp, trốn thân thiết quí, dân bọn chúng vượt lên trên nửa thực hiện sư sãi, nội địa nơi nào cũng miếu chiền, xuất xứ há chẳng cần kể từ đấy?

”
— Sách này không hề, dẫn lại bám theo Đại Việt sử ký toàn thư
“

Có người hỏi: Lê Đại Hành với Lý Thái Tổ ai hơn? Thưa rằng: Kể về mặt mũi trừ dẹp gian ngoan nhập, quấy tan giặc ngoài, thực hiện mạnh nước Việt tao, rời khỏi oách với những người Tống thì Lý Thái Tổ ko vày Lê Đại Hành đem công sức gian truân rộng lớn. Nhưng về mặt mũi tỏ rõ rệt ân uy, lòng người tôn vinh, tận hưởng nước lâu nhiều năm, nhằm phúc mang lại con cái con cháu thì Lê Đại Hành ko vày Lý Thái Tổ áy náy tính lâu dài ra hơn nữa. Thế thì Lý Thái Tổ rộng lớn ư? Đáp: Hơn thì ko biết, chỉ thấy đức của mình Lý dày rộng lớn chúng ta Lê, vì thế thế cho nên phát biểu bám theo chúng ta Lý.

”
— Sách này không hề, dẫn lại bám theo Đại Việt sử ký toàn thư[30]

Sử thần Ngô Sĩ Liên biên soạn cỗ Đại Việt sử ký toàn thư bình rằng:

“

Lý Thái Tổ nổi lên, trời ngỏ điềm tốt hình thành ở vết cây sét tiến công. Có đức vớ đem ngôi, vày lòng người bám theo về, lại vừa vặn sau khoản thời gian Ngọa Triều phí phạm dâm bạo ngược nhưng mà vua thì vốn liếng phổ biến khoan nhân, trời thông thường thám thính ngôi nhà mang lại dân, dân bám theo về người dân có đức, nếu như vứt vua thì còn biết bám theo ai! Xem việc vua nhận mệnh thâm thúy lặng lẽ, dời đô yên tĩnh nước, lòng nhân thương dân, lòng trở thành cảm trời, nằm trong là tiến công dẹp phản loàn, Nam Bắc thông hiếu, thiên hạ bình yên tĩnh, truyền ngôi lâu lăm, hoàn toàn có thể thấy là đem chước lược của bậc đế vương vãi. Duy đem việc yêu quý đạo Phật, đạo Lão là nơi xoàng.

”
— Đại Việt sử ký toàn thư

Sử thần Lê Tung, người sáng tác bài xích Đại Việt thông giám tổng luận thì nhận xét:[31]

“

Lý Thái Tổ nhân Ngọa Triều thất đức, hiệp điềm chất lượng sét tiến công trở thành chữ, ứng mệnh trời, thuận lòng người, quá thời ngỏ vận; đem đại phỏng khoan nhân, đem quy tế bào xa vời rộng lớn, dời đô tấp tểnh vạc, kính trời yêu thương dân, tô ruộng đem mệnh lệnh ân xá, phú dịch đem cường độ. Bắc Nam thông hiếu, thiên hạ bình yên tĩnh. Song thánh học tập chẳng nghe, nho phong ko thịnh, tăng ni rung rinh nửa dân gian ngoan, miếu chiền dựng tràn thiên hạ, ko cần là đạo sáng sủa nghiệp truyền dòng sản phẩm vậy.

”
— Lê Tung

Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám cương mục nhận định:

“

Nhà Lý được nước, cũng ko cần chính đạo mang lại lắm, tuy nhiên đương buổi Lê Ngọa Triều, lòng người rời khỏi tan, sinh dân vô ngôi nhà, ko về với Công Uẩn còn biết bám theo ai?

”
— Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám cương mục[32]

Lời của sử thần chép nhập sách Việt sử chi án:

“

Vua Lý Thái Tổ phát triển nhờ cửa ngõ Phật, Khánh Vân nuôi rộng lớn, Vạn Hạnh giáo dục, thuyết nhân ngược ngấm sâu ở trong thâm tâm, do đó khi mới nhất con kiến quốc, tiếp tục tạo nên nhiều miếu, cấp cho năng lượng điện phỏng tăng bọn chúng, ham muốn fake cả toàn cầu nhập nước Phật, bất luận thánh thiện ngu ham muốn mang lại qui Phật, cho tới đời sau Nhà Lý mới nhất khởi đăng vương miếu cao sát mây, lập nên cột miếu bằng đá tạc cao vót, lấy sự thờ Phật thao tác làm việc thông thường cần đem của một nước (lập rộng lớn 300 ngôi miếu, đúc ngược chuông nặng trĩu cho tới một vạn nhì ngàn cân nặng đồng). Khi khánh trở thành miếu thì ngỏ hội, xá những tội nhân; một ngôi nhà sư tự động thiêu nhưng mà cũng tạ ơn Phật, bụt nhú ở miếu Pháp Vân nhưng mà lập nên miếu tự động xảo trá bản thân và xảo trá cho tới người không giống, xấp xỉ như điên như gàn, tạo nên ảo ảnh thuật của sư Đại Điên dám hoành hành ở nhập cung vua, cùn bầu của Nguyễn Bông đầu bầu thực hiện con cái quá tự động của nước; cho tới nỗi vua Huệ Tôn vứt nước mang lại phụ nữ nhỏ nhưng mà xuống tóc đầu Phật; vì thế ngôi nhà sư nhưng mà hưng quốc, lại vì thế ngôi nhà sư nhưng mà thoát nước, Phật cũng ko đem chén nước công đức nhưng mà phỏng mang lại vua cùng với nước được, hợp lý bên trên vì thế vua Thái Tổ, do đó cho tới nỗi thế?

”
— Việt sử chi án[33]

Theo K.W Taylor:

“

Lý Công Uẩn, một người được hứng đầu vày những gia thế tu viện rõ rệt tiếp tục tương khắc trung tâm văn hóa truyền thống và hành chính thượng cổ bên trên đồng vày sông Hồng, phất lên kể từ Hoa Lư và phát triển thành vị lãnh đạo thị vệ hoàng cung và, nhập năm 1009, sau sự kể từ trần của những người nối tiếp ngôi cũng chính là đàn ông thất nhân tâm của Lê Hoàn, và đã được lập thực hiện vua với việc đống ý của người xem. Lý Công Uẩn (được ghi nhớ cho tới sau thời điểm rơi rụng với miếu hiệu Lý Thái Tổ) tiếp tục kể từ vứt Hoa Lư và bịa đế kinh của ông bên trên trung tâm hành chủ yếu cũ kể từ thời thuộc về ngôi nhà Đường (Hà Nội ngày nay), bịa lại thương hiệu là Thăng Long.

”
— K. W. Taylor

Các dự án công trình nối sát với thương hiệu tuổi tác của Lý Thái Tổ/Lý Công Uẩn[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ và những vị vua ngôi nhà Lý được thờ ở đền rồng Đô, phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh TP Bắc Ninh, điểm đấy là quê nhà ở trong nhà Lý. Gần đền rồng Đô là lăng tẩm những nhà vua ngôi nhà Lý ở rải rác rưởi bên trên địa phận phường Đình Bảng.

Có một ngôi đền rồng thờ riêng rẽ vua Lý Thái Tổ, nương nương Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tông được thi công vì thế Hà Nội Thủ Đô kết phù hợp với Tỉnh Ninh Bình là Đền Vua Lý Thái Tổ bên trên Khu di tích lịch sử Cố đô Hoa Lư. Tại điểm động Hoa Lư – quê nhà của Thái hậu Dương Vân Nga và cũng chính là địa thế căn cứ thuở đầu của Đinh Sở Lĩnh đem những di tích lịch sử đình Ngọc Nhị, đình Viến thờ vua Đinh và Thái hậu cũng có thể có bài xích vị phối thờ Hoàng hậu Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tổ với giai thoại nhì người từng về viếng thăm điểm này.

Nhiều địa hạt lấy thương hiệu ông bịa cho những trên phố và ngôi trường học tập như: đàng Lý Thái Tổ ở những trở thành phố: TP Bắc Ninh, Hà Nội Thủ Đô, Huế, Tỉnh Ninh Bình, Tỉnh Thái Bình, Vĩnh Yên, TP Đà Nẵng, Long Xuyên, Thành phố Xì Gòn,... hoặc đàng Lý Công Uẩn ở những trở thành phố: Tỉnh Lào Cai, Cao Lãnh, Mỹ Tho, Móng Cái,...

Xem thêm: truyen xuyen nhanh

Hà Nội và TP Bắc Ninh là 2 tượng đài và đã được thi công nhằm tưởng niệm cho tới ông.

Năm 2004, một tượng đài Lý Thái Tổ được thi công bên trên trục đ­ường Đinh Tiên Hoàng nằm trong điểm rừng hoa Chí Linh, Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội Thủ Đô bám theo kiểu ở trong nhà chạm trổ Vi Thị Hoa, bằng đồng nguyên khối (nặng 14T, cao 3,3 m) nằm trong dạng dự án công trình xin chào kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội Thủ Đô.[34] Bà Vi Thị Hoa cho biết thêm là ko có tài năng liệu vật thể này về khuôn mặt mũi, âu phục của Lý Thái Tổ và nói: "Chúng tôi sáng sủa tác mang tính chất ước lệ".

Tháng 8 năm 2011, cái tàu hộ vệ có tên lửa lớp Gepard 3.9 (Project 11661E) loại nhì của Hải quân Nhân dân VN – HQ012 – được mệnh danh Lý Thái Tổ.

Trong văn hoá đại chúng[sửa | sửa mã nguồn]

Năm Tác phẩm Diễn viên
2010 Khát vọng Thăng Long Quách Ngọc Ngoan
Về khu đất Thăng Long Lý Hùng
Huyền sử thiên đô Công Dũng
2011 Lý Công Uẩn: Đường cho tới trở thành Thăng Long Phạm Tiến Lộc
Lưu Tiến Đạt

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons đạt thêm hình hình họa và phương tiện đi lại truyền đạt về Lý Thái Tổ.
  • Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục Chính biên Quyển loại I Lưu trữ 2009-03-31 bên trên Wayback Machine
  • ĐVSKTT quyển II - Kỷ Nhà Lý
  • Việt Nam sử lược, Chương IV: Nhà Lý (1010 - 1225) Lưu trữ 2009-07-18 bên trên Wayback Machine, người sáng tác Trần Trọng Kim.
  • Đại Việt Sử ký Toàn thư, Kỷ ngôi nhà Lý
  • Đại Việt sử lược, quyển nhị: vua Thái Tổ[liên kết hỏng]
  • Ngô Thì Sĩ (2011), Đại Việt sử ký chi phí biên, Nhà Xuất bạn dạng Văn hóa tin tức.
  • Đất nước VN qua quýt những đời, Đào Duy Anh, Nhà Xuất bạn dạng Hồng Đức, năm 2016.
  • Việt sử chi án, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991.
  • Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, tập luyện 2, Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2012.
  • Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim, Sở Giáo dục đào tạo Trung tâm Học liệu xuất bạn dạng.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Đại Việt sử ký toàn thư, Kỷ Nhà Lê. Ngọa Triều Hoàng Đế.
  2. ^ Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội Hà Nội Thủ Đô, 1992, Kỷ ngôi nhà Lý.
  3. ^ NGỌC PHẢ CÁC VUA TRIỀU LÊ, Trần vịn Chí, đăng bên trên Báo Hán Nôm của VIỆN NGHIÊN CỨU HÁN NÔM - VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM, năm 2010.
  4. ^ Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 1993, Kỷ Nhà Lê.
  5. ^ An Nam chí lược: Năm Đại Trung Tường Phù loại 3, Chí Trung (tức Long Đĩnh) rơi rụng, con cái còn nhỏ, em là Minh Đề, Minh Sưởng giành giật ngôi. Công Uẩn xua đuổi và thịt cút, tự động lĩnh việc Giao Châu, xưng là An Nam Tĩnh Hải quân quyền Lưu hậu.
  6. ^ Việt sử chi án, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991, Khai Minh Vương.
  7. ^ Ngô Thì Sĩ, sách tiếp tục dẫn, tr. 223.
  8. ^ K. W. Taylor, Looking Behind The Vietnamese Annals, Lý Phật Mã (1028-54) and Lý Nhật Tôn (1054-72) In The Việt Sử Lược and The Toàn Thư, The Vietnam Forum, A Review of Vietnamese Culture and Society, Yale Center For international and Area Studies, no. 7, Winter-Spring 1986, những trang 47-68.
  9. ^ Đất nước VN qua quýt những đời, Nhà Xuất bạn dạng Hồng Đức, năm 2016, trang 141.
  10. ^ Đại Việt Sử ký Toàn thư, 1993, trang 99.
  11. ^ Đất nước VN qua quýt những đời, Nhà Xuất bạn dạng Hồng Đức, trang 141.
  12. ^ Lịch triều hiến chương loại chí, tập luyện 1, Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2012, trang 528.
  13. ^ Đất nước VN qua quýt những đời, Nhà Xuất bạn dạng Hồng Đức, trang 145.
  14. ^ Việt sử chi án, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991, Thái Tổ hoàng thượng, trang 43.
  15. ^ Việt sử chi án, Kỷ Nhà Lý, Thái Tổ hoàng thượng, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991.
  16. ^ Đại Việt sử ký toàn thư.
  17. ^ a b c d e Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội Hà Nội Thủ Đô, 1993, Kỷ Nhà Lý, Thái Tổ hoàng thượng.
  18. ^ Đại Việt Sử ký Toàn thư, 1993, trang 83.
  19. ^ Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục, 1998, trang 112.
  20. ^ Đại Việt sử lược, Quyển nhị: Vua Thái Tổ, trang 38.
  21. ^ Đại Việt sử lược: Quyển nhị: Vua Thái Tổ[liên kết hỏng]
  22. ^ ĐVSKTT: Mùa thu, mon 7, 1010, xuống chiếu phân phát chi phí kho 2 vạn quan liêu, mướn công nhân thực hiện miếu ở phủ Thiên Đức, toàn bộ tám sở, đều dựng bia ghi công.
  23. ^ Lê Tắc, An Nam chí lược, 1961, trang 101.
  24. ^ Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục, 1998, trang 111.
  25. ^ a b “Việt Nam sử lược, Chương IV: Nhà Lý (1010 - 1225)”. Bản gốc tàng trữ ngày 18 mon 7 năm 2009. Truy cập ngày 2 mon 3 năm 2010.
  26. ^ Đại Việt Sử ký Toàn thư, 1993, trang 86.
  27. ^ ĐVSKTT ghi: Soát lại việc Lý Công Uẩn phong tước đoạt ghi bên trên phía trên, ngờ Toàn thư chép sót về người được phong là Dực Thánh vương vãi. Đại Việt sử lược (q.2, tờ 2b) ghi vua phong "cho anh thực hiện Vũ Uy vơng, phong mang lại em thực hiện Dực Thánh vương". Cương mục (CB2, 8a) ko thấy dẫn Đại Việt sử lược, tuy nhiên dẫn Nam Thiên trung nghĩa lục (của Phạm Phi Kiến) phát biểu Dực Thánh Vương là con cái loại của Lý Thái Tổ. Phối phù hợp cả Toàn thư ghi bên trên đấy là Đại Việt sử lược, ngờ Cương mục chú khuyết điểm.
  28. ^ Lý Thái Tổ đem đến… 9 bà Hoàng hậu Lưu trữ 2011-06-11 bên trên Wayback Machine, PV - Báo Phụ nữ giới, ngày 06/06/2011.
  29. ^ Bí ẩn người phu nhân được Lý Công Uẩn đối đãi quánh biệt
  30. ^ Đại Việt Sử ký Toàn thư, Bản kỷ, Kỷ ngôi nhà Lê, Đại Hành Hoàng đế
  31. ^ Lê Tung. Việt giám thông khảo tổng luận. Hội chỉ tồn di tích chữ Nôm. tr. 10b-11a.
  32. ^ Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục, Chính biên, quyển II
  33. ^ Việt sử chi án, Nhà Xuất bạn dạng Văn Sử, 1991, Kỷ Nhà Lý, Thái Tổ hoàng thượng.
  34. ^ Khó khởi công thi công tượng đài Lý Thái Tổ nhập thời gian 10/10

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

  • Lý Thái Tổ bên trên Từ điển bách khoa Việt Nam
  • Ly Thai To (Vietnamese emperor) bên trên Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
  • Lễ thắp hương Vua Lý Thái Tổ nhập tối uỷ thác quá Việt Chiến, báo Thanh Niên 12:17 AM - 06/02/2010 lưu 7/2/2010
  • Khởi công thi công tượng đài Lý Thái Tổ Việt Anh. Vnexpress. 17/8/2004 | 09:08 GMT+7