lê túc tông

Bách khoa toàn thư cởi Wikipedia

Lê Túc Tông (chữ Hán: 黎肅宗 6 mon 9 năm 1488 – 12 mon một năm 1505) là vị nhà vua loại bảy của Hoàng triều Lê nước Đại Việt. Túc Tông chỉ lưu giữ ngôi trong tầm 6 tháng; từ thời điểm ngày 17 mon 7 năm 1504 cho tới khi rơi rụng ngày 12 mon một năm 1505 và chỉ sử dụng một niên hiệu là Thái Trinh.

Lê Túc Tông thương hiệu thiệt là Lê Thuần (黎㵮), là nam nhi loại tía, bên cạnh đó là đích tử của Lê Hiến Tông; vì như thế mưu trí, hiếu học tập nên được vua phụ thân lập thực hiện Hoàng hoàng thái tử mặc dù ko cần con cái trưởng. Tháng 7 năm 1504, sau khoản thời gian Lê Hiến Tông rơi rụng, Lê Thuần đăng vương ngọc hoàng. Theo cỗ sử biên niên trong phòng Lê, Đại Việt Sử ký Toàn thư, Lê Túc Tông thân mật với những người hiền khô, mến điều thiện và là vị vua xuất sắc lưu giữ cơ nghiệp thái hoà. Trong thời hạn bên trên vị, ông đã và đang dẹp yên tĩnh cuộc nổi loàn của Đoàn Thế Nùng ở Cao phẳng.^[1]

Tháng 12 năm 1504, Lê Túc Tông đột ngột bệnh nguy kịch. Do không tồn tại con cái nối dõi, ông hướng dẫn và chỉ định người anh loại nhị của tớ là Lê Tuấn lên nối ngôi, tức vua Lê Uy Mục. Ngày 12 mon một năm 1505, Túc Tông bỏ xác chỉ với sau 6 mon trị vì như thế.^[1] Lê Túc Tông là vị vua sau cùng nhập quy trình tiến độ thịnh trị của triều Lê sơ, vì như thế sau khoản thời gian ông chết thật, nước Đại Việt chính thức giảm sút bởi sự rơi đoạ và độc ác của những người anh Lê Uy Mục.^[2]

Thiếu thời[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Túc Tông thương hiệu là Lê Thuần (黎㵮) sinh ngày một mon 8 âm lịch (6 mon 9 dương lịch) năm Mậu Thân (1488), là nam nhi loại tía tuy nhiên là đích tử của Lê Hiến Tông (Lê Tranh), u là Trang Thuận Hoàng hậu Nguyễn Hoàn, quê quán Bình Lăng, Thiên Thi, Hưng Yên. Lúc Lê Thuần được sinh rời khỏi thì vua phụ thân Hiến Tông vẫn còn đấy là hoàng thái tử, còn ông nội Lê Thuần là Lê Thánh Tông đang được lưu giữ ngôi ngọc hoàng.^[3]

Năm 1497, Lê Thánh Tông chết thật, hoàng thái tử Lê Tranh lên nối tiếp vị, tức vua Lê Hiến Tông. Năm 1499, những đại thần như Thái bảo Sùng Khê hầu Lê Vĩnh, Đô Kiểm điểm Cống Xuyên hầu Lê Năng Nhượng dưng bạn dạng tâu nài Lê Hiến Tông lập trữ quân. Lê Hiến Tông khi tê liệt đem sáu người nam nhi, nhập tê liệt con cái trưởng là Lê Tuân và con cái loại nhị là Lê Tuấn. Nhưng ngôi nhà vua nhận định rằng nhị người này là ko đầy đủ phẩm hóa học và tiết hạnh nên đưa ra quyết định lập con cái loại tía, Lê Thuần, thực hiện trữ quân. Ngày 17 mon 2 âm lịch nằm trong năm, Lê Hiến Tông dụ Thái bảo Sùng Khê hầu Lê Vĩnh và Đô Kiểm điểm Cống Xuyên hầu Lê Năng Nhượng:^[4]

Ngày 6 mon 12 âm lịch năm Mậu Ngọ (1498), ngọc hoàng Lê Hiến Tông sai Thái bảo Đường Khê bá Lê Vĩnh và Trung quân Đô đốc phủ Tả Đô đốc, Điện chi phí Đô kiểm điểm Ty Đô kiểm điểm Dung Hồ bá Lê Lan đem kim sách và ấn báu lập Lê Thuần thực hiện Hoàng hoàng thái tử.^[5]

Sáu mon cai trị[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 24 mon 5 âm lịch năm Giáp Tý (1504), Lê Hiến Tông chết thật ở năng lượng điện Đồ Trị, lâu 44 tuổi hạc. Nhà vua đem nhằm lại di chiếu mang lại Lễ cỗ Thượng thư Đàm Văn Lễ và Ngự sử đài Đô ngự sử Nguyễn Quang Bật phụ tá Thái tử Thuần nối tiếp ngôi. Theo Đại Việt Sử ký Toàn thư, khi Hiến Tông rơi rụng, những đằm thắm vương vãi đua nhau yêu sách nối tiếp ngôi. Mẹ nuôi của Lê Tuấn thậm chí là tiếp tục hối lộ vàng bạc mang lại Đàm Văn Lễ và Nguyễn Quang Bật nhằm bọn họ mang lại con cái bản thân đăng vương. Tuy nhiên, Đàm Văn Lễ vẫn kiên quyết tuân theo di chiếu, bèn chuồn nhập tẩm năng lượng điện lấy ấn báu truyền quốc đem về ngôi nhà, rồi với những đại thần lập Thái tử Lê Thuần lên nối tiếp vị.^[1]

Ngày 6 mon 6 âm lịch (17 mon 7 dương lịch) năm 1504, những đại thần bao gồm Trung quân Đô đốc phủ mô tả Đô đốc Bình Sơn hầu Lê Quảng Độ, Nam quân Đô đốc phủ mô tả Đô đốc Phò mã Đô úy Lâm Hoài bá Lê Đạt Chiêu và những quan tiền phò mã, những vị quan tiền Ngũ phủ, Lục cỗ, Đông những, Hàn lâm viện, Lục tự động, Lục khoa cho tới năng lượng điện Hoàng Cực rước Lê Thuần đăng vương ngọc hoàng. Nhà vua xưng là Tự Hoàng (嗣皇), lấy niên hiệu là Thái Trinh (泰貞), sử gọi là Lê Túc Tông (黎肅宗).^[1] Túc Tông lấy ngày sinh thực hiện Thiên minh Thánh tiết (天明聖節) và thực hiện lễ tế cáo trời khu đất, tông miếu. Ông cũng tôn bà nội là Trường Lạc Thánh Từ Hoàng thái hậu thực hiện Thái hoàng thái hậu.^[1]

Sách Đại Việt Sử ký Toàn thư tế bào mô tả Lê Túc Tông là 1 nhà vua đảm bảo chất lượng, tuy rằng đăng vương không lâu tuy nhiên tiếp tục chăm sóc chính vì sự chu đáo, rời khỏi nhiều đưa ra quyết định hữu ích hùn cơ nghiệp hoàng triều được kiên cố và quần chúng. # được yên tĩnh ấm:^[1]

Xem thêm: Top 4 cầu thủ đội tuyển Đan Mạch nổi tiếng nhất mọi thời đại

"Khi vua mới mẻ đăng vương, thả tù nhân, thả cung phái nữ, ngừng những việc ko cấp bách, rời những việc việc nặng, bớt trang bị dưng cống, rời nhẹ nhàng lực dịch, sử dụng bề tôi cũ đem công, sở hữu từng uy quyền; giới hạn, răn đe quyền lực bọn họ nước ngoài, dốc lòng thương yêu thương những vị đằm thắm vương vãi, từng việc sửa lịch sự nghiệp rộng lớn, dựng bịa gốc rộng lớn, ko điều gì ko cho tới điểm cho tới vùng. Thần dân nội địa đều chú ý dõi nom chính vì sự buổi đầu, nhận định rằng ngày này lại được nhìn thấy đời thịnh trị của Thành, Khang, Văn, Cảnh."

Thời vua Túc Tông đem sự khiếu nại Đoàn Thế Nùng nổi dậy ở Cao phẳng. Tháng 6 âm lịch năm 1504, ngôi nhà vua sai quân chuồn trấn áp. Đoàn Thế Nùng bị tóm gọn làm thịt nằm trong với trên 500 nằm trong hạ.^[1]

Tháng 11 âm lịch năm 1504, vua Túc Tông sai sứ lịch sự Trung Quốc cống hấp thụ, cáo phó và nài phong vương vãi. Lại cỗ Thị y sĩ Đặng Tán, Kiểm thảo Khuất Quỳnh Cửu và Hộ khoa đô Cấp sự trung Lưu Quang Phụ đem cống phẩm; Binh cỗ Hữu Thị y sĩ Nguyễn Lân và Giám sát Ngự sử Nguyễn Kính Nghiêm cáo phó mang lại Hiến Tông; Lễ cỗ hữu Thị y sĩ Nguyễn Báo Khuê, Đông những Hiệu thư Trần Viết Lương và Hiệu thư Vũ Châu dưng biểu nài phong vương vãi mang lại Túc Tông.^[1]

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 8 mon 11 âm lịch (13 mon 12 dương lịch) năm 1504, linh cữu Lê Hiến Tông được mai táng ở Dụ Lăng, Lam Kinh (Thanh Hóa ngày nay). Lễ cỗ tâu nài biên soạn văn bia kể công đức của tiên vương. Lê Túc Tông chuẩn chỉnh tấu, sai group văn thần Nguyễn Nhân Thiếp, Phạm Thịnh và Trình Chí Sâm biên soạn văn bia. Cùng hôm tê liệt, sức mạnh ngôi nhà vua chính thức suy sụp.^[1] Sau một mon bệnh tật, ngôi nhà vua thấy ko qua loa ngoài, lại không tồn tại con cái nối ngôi. Ngày 6 mon 12 âm lịch năm 1504 (10 mon 1 dương lịch năm 1505), Túc Tông dụ cho những đại thần Bình Sơn hầu Lê Quảng Độ, Cống Xuyên bá Lê Năng Nhượng với những quan tiền văn võ:^[1]

Ngày 7 mon 12 âm lịch năm 1504 (11 mon 1 dương lịch năm 1505), bệnh lý của Túc Tông trở nặng trĩu. Hôm sau, ngày 8 mon 12 âm lịch năm 1504, Túc Tông chết thật bên trên năng lượng điện Hoàng Cực, hưởng trọn dương 17 tuổi hạc, đem di chiếu mang lại triều đình nhằm tang theo gót quy định cổ. Ngày 18 mon 12 âm lịch năm 1504 (22 mon 1 dương lịch năm 1505), những đại thần cho tới năng lượng điện Hương Minh đón con cái loại nhị của Lê Hiến Tông là Lê Tuấn đăng vương, tức ngọc hoàng Lê Uy Mục.^[1]

Bấy giờ, Lễ cỗ hữu Thị y sĩ Nguyễn Báo Khuê đang được bên trên lối đi sứ ngôi nhà Minh nhằm cầu phong mang lại Túc Tông tuy nhiên ko qua loa cửa quan. Triều đình lại sửa thay đổi tờ biểu cầu phong không giống giao phó mang lại Báo Khuê đưa đi.^[6]

Ngày 16 mon 2 âm lịch (21 mon 3 dương lịch) năm 1505, triều đình dưng miếu hiệu mang lại ông là Túc Tông (肅宗) và thụy hiệu là Chiêu Nghĩa Hiển Nhân Ôn Cung Uyên Mặc Đôn Hiếu Doãn Cung Khâm Hoàng Đế (昭義顯仁溫恭淵默惇孝允恭欽皇帝). Đời sau gọi ông là Túc Tông Khâm Hoàng đế (肅宗欽皇帝), Khâm Hoàng (欽皇) hoặc Tự Hoàng Thuần (嗣皇㵮).^[1]

Tháng 3 âm lịch năm 1505, linh cữu Túc Tông được trả về Lam Kinh, mai táng ở Kính Lăng (敬陵). Lễ quan tiền nài dựng văn bia kể công đức Túc Tông. Vua Uy Mục nghe theo gót, sai những văn thần Đàm Văn Lễ, Nguyễn Nhân Thiếp, Phạm Thịnh, Trình Chí Sâm biên soạn văn bia Kính Lăng.^[1]

Khi Lê Túc Tông đăng vương nhập mon 6 âm lịch năm 1504, đem tuyên tía lịch sự năm tiếp theo tiếp tục thay đổi niên hiệu là Thái Trinh. Tuy nhiên, vị nhà vua trẻ em rơi rụng ngày 8 mon 12 âm lịch năm 1504, tức thị trước lúc năm Giáp Tý (1504) kết thúc đẩy (ngày 30 mon 12 của năm âm lịch 1504 rơi vào trong ngày 3 mon hai năm 1505 dương lịch). Do vậy, niên hiệu được dùng bên trên thực tiễn nhập trong cả thời trị vì như thế của Túc Tông vẫn chính là Cảnh Thống, niên hiệu của tiên vương Lê Hiến Tông. Đến ngày đầu năm mới Ất Sửu (1505) (tức ngày 4 mon hai năm 1505 dương lịch), Lê Uy Mục mới mẻ đầu tiên thay đổi niên hiệu trở thành Đoan Khánh.^[7]

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Sách Đại Việt Sử ký Toàn thư đem phán xét tích cực kỳ về Lê Túc Tông:^[1]

Xem thêm: truyện báo thù

Sử quan tiền triều Mạc là Tống Lệnh Vọng cũng ghi nhận:^[2]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Nhiều người sáng tác (1993). Đại Việt sử ký toàn thư. Nội những quan tiền bạn dạng. Hà Nội: Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội.
• Phan Huy Chú (2007). Lịch triều hiến chương loại chí. 1. Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo.
• Phan Huy Chú (2007). Lịch triều hiến chương loại chí. 2. Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo.
• Quốc sử quán triều Nguyễn (1998), Khâm ấn định Việt sử Thông giám cương mục, Hà Nội: Nhà Xuất bạn dạng Giáo dục
• Trần Trọng Kim (1971), Việt Nam sử lược, Sài Gòn: Trung tâm Học liệu Xuất bạn dạng nằm trong Sở Giáo dục
• Tạ Chí Đại Trường (2004), Sử Việt, phát âm vài ba quyển, Nhà Xuất bạn dạng Văn mới
• Tạ Chí Đại Trường (2009), Sơ thảo: Bài sử không giống mang lại Việt Nam, Nhà Xuất bạn dạng Kệ sách