khởi nghĩa lê văn khôi

Cuộc nổi dậy Lê Văn Khôi
Một phần của Lịch sử VN thời Nguyễn
Thời gian 5 mon 7 năm 1833 - 8 mon 9 năm 1835 2 năm, 65 ngày Địa điểm Sài Gòn, Việt Nam Kết quả Triều Nguyễn chiến thắng
Tham chiến
Phiến quân Lê Văn Khôi Xiêm La	Triều Nguyễn
Chỉ huy và lãnh đạo
Lê Văn Khôi Thái Công Triều Nguyễn Văn Trắm Lê Đắc Lực Nguyễn Văn Đà Nguyễn Văn Thông Dương Văn Nhã Hoàng Nghĩa Thơ Võ Vĩnh Tiền Võ Vĩnh Tải Võ Vĩnh Lộc Nguyễn Văn Bột Lưu Tín Trần Văn Tha Nguyễn Văn Tâm Nguyễn Văn Chân Quách Ngọc Chấn Mạch Tấn Giai Joseph Marchand Chiêu Phi Nhã Chất Tri (Bodin) Chiêu Phi Nhã Phật Lăng (PhraKlang)	Minh Mạng Tống Phúc Lương Nguyễn Xuân Phan Văn Thúy Trương Minh Giảng Trần Văn Năng Võ Quýnh Lê Văn Trác Hồ Kim Truyền Ngô dựa Toán Lê Phúc Bảo Lê Đại Cương Doãn Uẩn Bùi Văn Lý Hoàng Đăng Thuận Phạm Hữu Tâm

Cuộc nổi dậy của Lê Văn Khôi^[1], hoặc còn được gọi là: cuộc binh biến hóa của Lê Văn Khôi, khởi nghĩa của Lê Văn Khôi, sự trở thành Phiên An, là một trong cuộc nổi dậy ngăn chặn triều đình xẩy ra vô thời vua Minh Mạng. Sự khiếu nại này ra mắt từ thời điểm năm 1833 cho tới năm 1835 ở những tỉnh miền Nam VN, hướng dẫn của cuộc nổi dậy này là Lê Văn Khôi, con cái nuôi của Lê Văn Duyệt.^[1]

Bạn đang xem: khởi nghĩa lê văn khôi

Nguyên nhân[sửa | sửa mã nguồn]

Vua Minh Mạng và mô tả quân Lê Văn Duyệt vốn liếng có không ít xích mích và tư thù hằn. Minh Mạng tuy rằng ghét bỏ tuy nhiên ko dám^[2] làm cái gi Lê Văn Duyệt vì như thế lao động và quyền uy quá to của ông với triều đình.^[2]

Năm 1832, tức thì sau thời điểm Lê Văn Duyệt thất lạc, vua Minh Mạng bèn dò xét cơ hội giành lại quyền lực tối cao của tớ ở trở nên Gia Định. Vua huỷ bỏ chính sách tổng trấn^[3], toàn bộ thay đổi là tỉnh, trực nằm trong vô triều đình Huế, hạn chế đặt điều quan tiền lại vô thay cho. Trong những quan tiền lại ấy với Nguyễn Văn Quế thực hiện tổng đốc, Bạch Xuân Nguyên thực hiện phụ thân chủ yếu, Nguyễn Chương Đạt thực hiện án sát.^[3]

Theo sách Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim, thì: vốn là kẻ tham lam lam, tàn ác; nên lúc đến thực hiện phụ thân chủ yếu ở Phiên An, Bạch Xuân Nguyên bảo rằng phụng mật chỉ truy xét việc riêng biệt của Lê Văn Duyệt, rồi yên cầu hội chứng cớ, trị tội chúng tôi tớ của ông Duyệt ngày trước^[3].

Trước Lúc cút, Bạch Xuân Nguyên đang được Minh Mạng kín dặn dò dò^[4][5] về sự việc hình thành một phiên bản án ngăn chặn Lê Văn Duyệt^[5]. Ngay Lúc cho tới điểm, Bạch Xuân Nguyên thực hiện một report dày nhiều tập^[5] vô bại liệt lên danh sách^[4], dò xét minh chứng, rồi buộc Lê Văn Duyệt nhiều tội vô bại liệt với những tội tham lam nhũng, lạm dụng quá quyền lực^[6], đơn cử như việc Lê Văn Duyệt không ngừng mở rộng trở nên Bát Quái, đóng góp thêm thắt tàu sẽ là một minh chứng xác xứng đáng về tội ác kháng triều đình của Lê Văn Duyệt^[4], tuy nhiên vì như thế ông đang được bị tiêu diệt nên cho tất cả những người tấn công mộ 100 roi^[7][8] Đồng thời nhiều nằm trong hạ của Lê Văn Duyệt cũng trở thành bắt, và 16 người nhà đất của Lê Văn Duyệt bị giết mổ chết^[7].

Những hành vi này đang được xúc tiến những nằm trong hạ của Lê Văn Duyệt, vô bại liệt với con cái nuôi ông là Lê Văn Khôi, lo ngại hoảng sợ mang lại số phận của tớ, nên chúng ta dấy binh nổi dậy bên dưới sự hướng dẫn của Lê Văn Khôi^[7][8].

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Nổi dậy[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyên trước Lê Văn Khôi mang tên là Nguyễn Hữu Khôi, đứa ở Cao bằng phẳng, bởi cất binh nổi loạn, bị quân triều đình xua tấn công, mới nhất chạy vô Thanh Hóa, bắt gặp Lê Văn Duyệt thực hiện kinh lược ở đấy, bèn van đi ra thú. Lê Văn Duyệt tin yêu người sử dụng mang lại thực hiện con cái nuôi, thay tên chúng ta là Lê Văn Khôi, rồi mang về Gia Định đề bạt mang lại thực hiện cho tới chức phó vệ úy. Theo Quốc triều chủ yếu biên toát yếu, Lúc nổi dậy, Lê Văn Khôi lưu giữ chức Tả quân Minh nghĩa Vệ úy.

Khi Bạch Xuân Nguyên tuyên phụ thân phụng mật chỉ trị tội những thủ hạ của Lê Văn Duyệt, Lê Văn Khôi bị tóm gọn giam^[3]. Ông bèn mẹo với bao nhiêu người nằm trong cánh cất binh kháng triều đình.

Lê Văn Khôi ngầm tương tác được với quân lính bên phía ngoài, vô tối 18 mon 5 năm Quý Tỵ (tức 5 mon 7 năm 1833), ông nằm trong 27 bộ đội hồi lương^[9] đồng mẹo đột nhập dinh cơ giết mổ chúng ta Bạch Xuân Nguyên và nằm trong hạ Nguyễn Trương Hiệu, người thẳng lo ngại vụ án Lê Văn Duyệt, nằm trong thủ hạ. Lúc bại liệt ở Gia Định lại sở hữu những người dân với tội ở Bắc Kỳ lấy đày đọa vô, hoặc mang lại thực hiện ăn với dân sự, hoặc bắt thực hiện bộ đội gọi là hồi lương; những bộ đội ấy đều theo dõi Lê Văn Khôi nổi dậy^[3].

Quân Lê Văn Khôi chiếm hữu được Thành Bát Quái. Họ tổ chức triển khai một lễ thắp đuốc^[7] bên trên mộ Lê Văn Duyệt và bên trên phía trên, Lê Văn Khôi tuyên phụ thân bất phục triều đình, cỗ vũ An Hòa, nam nhi của Nguyễn Phúc Cảnh (hoàng tử Cảnh)^[7]. Tối nằm trong ngày^[7], quân nổi dậy giết^[10] vị quan tiền tổng đốc An-Biên mới nhất nhận chức của triều đình là Nguyễn Văn Quế^[7], người phụ trách việc kiến tạo lại quyền lực tối cao của triều đình TW ở vùng Gia Định^[7], Lúc ông đang được đem quân cho tới cứu vãn Bạch Xuân Nguyên^[10]. Án sát Phiên An là Nguyễn Chương Đạt hoảng sợ hãi Open trở nên, đang được tối chạy trốn. Nhân bại liệt, quân nổi dậy đập phá ngục thả bộ đội hồi lương lậu nhằm tăng thêm lực lượng.

Sách Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện ở trong nhà Nguyễn chép vụ việc này tương đối không giống. Theo bại liệt, Lúc Lê Văn Khôi nằm trong 60 người cho tới tấn công Bạch Xuân Nguyên và Nguyễn Văn Quế. Xuân Nguyên thấy động lẻn trốn bay, còn Quế nằm trong vài ba thủ hạ phản kháng bị giết mổ bị tiêu diệt. Sau bại liệt Lê Văn Khôi xua theo dõi bắt được Bạch Xuân Nguyên, đem về mái ấm Lê Văn Duyệt nhằm tế Duyệt. Sau bại liệt Lê Văn Khôi mới nhất giết mổ nốt Xuân Nguyên^[11]. Thành Gia Định thất thủ vô tay quân nổi dậy.

Quân triều đình với những tỉnh còn sót lại vô Nam Kỳ Lục tỉnh chậm trễ trễ ứng cứu vãn Lúc trở nên Gia Định thất thủ. Theo Doãn Uẩn, án sát Vĩnh Long mới nhất nhậm chức, thì cho tới ngày 27 mon 5 năm Quý tỵ (14/7/1833), tổng đốc Long Tường là Lê Phúc chỉ mới nhất dẫn quân cứu vãn viện kể từ phiên bản doanh là trở nên Vĩnh Long tiến bộ tấn công Gia Định, tuy nhiên cho tới tỉnh Định Tường thì đóng góp quân lại ko tiến bộ. Tổng đốc An Hà Lê Đại Cương trước bại liệt kể từ An Giang thân thiện núm đại binh cút cứu vãn viện, lúc đến Định Tường cũng giới hạn quân ko tiến bộ.

Tới mon 7 năm bại liệt, cả Văn Quế và Xuân Nguyên đều bị triều đình truy đoạt chức tổng đốc An Biên và Ba chủ yếu Phiên An^[12].

Đánh cướp 6 tỉnh[sửa | sửa mã nguồn]

Nhiều quan tiền lại bởi triều đình chỉ định đều bị giết mổ bị tiêu diệt và hoặc chạy ngoài trở nên Gia Định^[7]. Cuộc nổi dậy bất thần này dường như không được triều đình dự trữ trước. Quân nổi dậy nhanh gọn lẹ tràn cút những tỉnh đồng bởi vì Nam Sở và xâm chiếm. Trong vòng mông ngày^[7] lục tỉnh Nam Kỳ đang trong tay lực lượng nổi dậy^[7]. Lê Văn Khôi thực hiện công ty trở nên Phiên An, nhiều tướng tá văn võ của triều đình đầu mặt hàng. Ông đúc ấn tự động xưng là đại nguyên suý, phong mang lại Thái Công Triều, Lê Đắc Lực thực hiện trung quân; những tướng tá người Bắc Kỳ là Nguyễn Văn Đà^[13], Nguyễn Văn Thông thực hiện chi phí quân; Dương Văn Nhã, Hoàng Nghĩa Thơ thực hiện Tả quân; Võ Vĩnh Tiền, Võ Vĩnh Tải thực hiện Hữu quân; Võ Vĩnh Lộc, Nguyễn Văn Bột thực hiện hậu quân; Lưu Tín, Trần Văn Tha thực hiện thủy quân; Nguyễn Văn Tâm, Nguyễn Văn Chân, Quách Ngọc Chấn thực hiện Tượng quân.

Trong mon 6 âm lịch năm bại liệt, quân nổi dậy xâm chiếm Biên Hòa. Các quan tiền lại mái ấm Nguyễn như Thự tuần vũ Biên Hòa Võ Quýnh, án sát Lê Văn Trác, lãnh binh Hồ Kim Truyền đều quăng quật chạy.

Vài ngày sau, Võ Quýnh Phục hồi lại được Biên Hòa. Minh Mạng mệnh lệnh mang lại tổng đốc Long Tường là Lê Phúc chỉ, tổng đốc An Hà là Lê Đại Cương đốc quân nằm trong cho tới Phiên An tấn công Lê Văn Khôi. Nhưng Lúc quân triều đình còn chưa kịp điều thì quân nổi dậy bên dưới sự lãnh đạo của Thái Công Triều lại xâm chiếm Định Tường, tạo cho Phúc chỉ, Đại Cương đều bị miễn nhiệm thực hiện bộ đội cùng theo với tuần vũ Định Tường là Tô Chấn và Án sát Ngô dựa Toán.

Tại tỉnh Định Tường, quân mái ấm Nguyễn của tổng đốc Phúc chỉ bắt gặp quân nổi dậy Dương Văn Nhã dẫn 10 thuyền và bao nhiêu trăm quân tấn công cho tới. chỉ sai Phó quản ngại cơ Lê Tiêu dẫn thổ binh Lạc Hóa tấn công nhau với quân nổi dậy ở Tra Giang (giáp giới 2 tỉnh Gia Định-Định Tường). Tiêu tử trận quân binh vỡ. Lê Thúc chỉ bèn vô tối tối, tự động quăng quật bao nhiêu ngàn binh thuyền, chèo cái thuyền con cái chạy về Vĩnh Long (ngày 10 mon 6 âm lịch về cho tới nơi). Lê Đại Cương cho tới Định Tường thấy vậy cũng ngay tức thì tháo lui binh, tự động bảo rằng về lưu giữ địa phân tử. Tuần phủ Định Tường Tô Trân vạn bất đắc dĩ cũng cút Vĩnh Long, nhằm trống rỗng thành phố, quân nổi dậy quá cơ tiến bộ đóng góp Định Tường.

Lê Văn Khôi còn nhiều người vô mái ấm gia đình ở ngoài Bắc, bị triều đình bắt lưu giữ ở Cao bằng phẳng.

Thái Công Triều đem quân kể từ Định Tường cho tới xâm chiếm Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên. Ngày 14 mon 6 âm lịch (tức 30/7/1833), quân nổi dậy theo dõi Tiền Giang vượt lên trước Vĩnh Long tiến bộ tấn công Lê Đại Cương ở xứ Cái Tàu. Doãn Uẩn và phó lãnh binh An Giang là Võ Văn Vĩ lấy quân cứu vãn viện Lê Đại Cương. Quân mái ấm Nguyễn bại tan tác, Võ Văn Vĩ tử trận, Đại Cương chạy trốn về khu đất Chế Lăng (vùng khu đất Cao Miên đương thời ở trong tâm Nam Kỳ), Doãn Uẩn tháo lui về Vĩnh Long. Sau bại liệt cùng trong ngày, quân nổi dậy với trên tư mươi phi thuyền tiến bộ tấn công Vĩnh Long. Quân binh mái ấm Nguyễn vô trở nên kháng lưu giữ ko nổi. Tổng đốc, phụ thân chủ yếu quăng quật trở nên chạy trốn, trở nên Vĩnh Long thất thủ. Một nhị ngày sau trở nên Châu Đốc và trở nên Hà Tiên cũng công cộng số phận với Vĩnh Long. Quân nổi dậy phân tách nhau cút lưu giữ những thị xã và đặt điều quan tiền chức thống trị bên trên bại liệt. Tháng 7 năm 1833, quân nổi dậy tiến công Biên Hòa tuy nhiên bị tấn công tháo lui. Sau bại liệt, Lê Văn Khôi kế tiếp hé cuộc tiến công đợt nữa và chiếm hữu được trở nên, giết mổ tướng tá mái ấm Nguyễn là Tôn Thất Gia. Cùng khi, anh phu nhân Lê Văn Khôi là Nông Văn Vân thực hiện tri châu chỉ Lạc nằm trong Tuyên Quang cũng nổi dậy, tự động xưng là Thiết chế thượng tướng tá quân.

Xem thêm: tiểu thuyết ngôn tình hoàn

Thất thế[sửa | sửa mã nguồn]

Vua Minh Mạng ngay lập tức cử Tống Phúc Lương, Nguyễn Xuân, Phan Văn Thúy, Trương Minh Giảng và Trần Văn Năng lấy thủy cỗ binh tượng vô tấn công Khôi.^[3]

Ngay vô mon 8 năm 1833, quân triều đình đang được phản công và chính thức lấy lại những tỉnh Nam Sở. Tướng Ngô dựa Toán chuộc tội, lấy lại được Định Tường, được phong chức Ba Chính Sứ.

Ngày 17 mon 7 âm lịch (31/8/1833), Án sát Vĩnh Long là Doãn Uẩn cướp lại được trở nên Vĩnh Long. Sau bại liệt Án sát An Giang là Bùi Văn Lý cũng cướp lại An Giang và Hà Tiên. Trương Minh Giảng và Hoàng Đăng Thuận lấy lại được Biên Hòa.

Địa công ty, phú hào những điểm xê dịch, không đủ can đảm cỗ vũ Lê Văn Khôi nữa. Tiếp bại liệt, một tướng tá chất lượng tốt của ông là Thái Công Triều cũng đầu mặt hàng triều đình^[3], khiến cho lực lượng nổi dậy giảm sút nhanh gọn lẹ.^[3]. Triều đem quân về tấn công Khôi ở Gia Định.

Cầu viện Xiêm La và thất bại[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Văn Khôi yếu hèn thế, bèn nhờ giáo sĩ phương Tây cút lịch sự cầu viện Xiêm La. Xiêm La nhân mong muốn lấn cướp Đại Nam bèn nhận tiếng hùn, kéo theo Chiến giành giật Việt – Xiêm (1833–1834).

Lê Văn Khôi còn chào một vị giáo sĩ người Pháp thương hiệu Joseph Marchand (Cố đạo mang tên giờ Việt là Du) - Linh mục Hội quá sai Paris cho tới và ở vô trở nên. Việc chào vị giáo sĩ này và việc cỗ vũ con cái của hoàng tử Cảnh (đã cải đạo lịch sự Cơ đốc giáo trước đó) là An Hòa là nhằm mục tiêu dành được sự cỗ vũ của những người dân Công giáo địa phương^[8][14]. Lê Văn Khôi còn lôi kéo những người dân theo dõi Công giáo vô trở nên và sinh sống bên dưới sự bảo trợ của ông^[7]. Những giáo sĩ người Việt lưu giữ tầm quan trọng hướng dẫn lực lượng Công giáo khu vực tấn công lại quân triều đình và liên hệ với bên phía ngoài Lúc trở nên bị vây khốn.^[15]

Năm 1834, quân triều đình vượt mặt quân Xiêm, cướp lại toàn cỗ những tỉnh miền nam bộ và đem lịch sự vây quân nổi dậy vô trở nên Bát Quái. Lê Văn Khôi bị dịch thất lạc ở vô trở nên Phiên An Lúc trở nên hiện giờ đang bị vây ngặt. Con trai ông là Lê Văn Cù mới nhất 8 tuổi^[16] được cử lên thay cho.

Dù Lê Văn Khôi đang được bị tiêu diệt, quân nổi dậy vẫn giữ vị trở nên trước quân triều đình cho đến mon 9 năm 1835^[7]. Lúc bấy giờ, thực trạng đặc biệt nguy hiểm ngập: Thành bị vây hãm, thổ tả hoành hành, súng đạn hư đốn lỗi vơi cạn dần dần, hoa màu tuy rằng nhiều tuy nhiên bị ẩm thấp, ý thức và mức độ lực quân dân đều kiệt quệ và ly nghiền...

Vào giờ Thìn ngày 16 mon 7 năm Ất Mùi (tức 8 mon 9 năm 1835), quân mái ấm Nguyễn phân tách đàng tiến công vô trở nên Phiên An. Tả tướng tá quân Nguyễn Xuân đốc suất tấn công góc chi phí hữu, thự Hữu tướng tá quân Phạm Hữu Tâm đốc suất tấn công góc mô tả hậu, Tham nghiền Hồ Văn Khuê và Tổng đốc Nguyễn Văn Trọng tấn công góc hữu hậu, Tham nghiền Trần Văn Trí và Khâm phái Nguyễn Tri Phương tấn công góc mô tả chi phí, Tham nghiền Nguyễn Công Hoan tấn công góc hữu chi phí, Lãnh binh Mai Công Ngôn tấn công góc mô tả hậu, Lãnh binh Lê Sách tấn công góc hậu hữu, Lãnh binh Trần Hữu Thăng đốc suất tấn công góc chi phí mô tả. Còn pháo đài trang nghiêm thân thiện trở nên thì bởi những quản ngại vệ phân tách nhau đốc chiến. Ai nấy coi theo dõi cờ hiệu, nhất tề tấn công đập phá. Hai đạo chi phí mô tả, mô tả chi phí lên trở nên trước nhất; loại cho tới hữu chi phí, chi phí hữu; rồi cho tới mô tả hậu, hữu hậu, hậu mô tả, hậu hữu và những trung đài. Quân giặc lấy nhau phản kháng. Quan quân đôn đốc trống rỗng, reo hò, xông vô, đi ra mức độ tấn công dữ, bắt hoặc chém được toàn cỗ 1832 người nằm trong nghịch ngợm đảng còn cố thủ vô trở nên, gồm:

(Nguỵ) Tiền quân điều khiển và tinh chỉnh Nguyễn Văn Chắm và một phu nhân lẽ

Tả quân Lê dựa Minh

Thống lãnh Tả quân Đỗ Quang Huấn

Lễ cỗ, Binh cỗ Thái khanh Đỗ Văn Dự và phu nhân lẽ, nhị con cái gái

Công cỗ Thái khanh Lưu Tín nằm trong phu nhân lẽ, một con cái trai

Hộ cỗ Thái khanh Nguyễn Văn Sơn

Lại cỗ Thái khanh Lê Tư Dĩnh

Tham nghiền Nguyễn Đức Tú, Nguyễn Trinh Cán, Lê Văn Thế và Nguyễn dựa Trung

Phó tướng tá Nguyễn Văn Quách, Nguyễn Văn Hiếu, Đoàn Văn Thu, Khuất Đình Khách, Nguyễn Văn Đàm, Nguyễn Văn Thông, Trần Văn Tuyết và Phạm Tiến Triệu, nguỵ Thống vọng gác là lũ Nguyễn Chu Cơ, Nguyễn Văn Hoà, Nguyễn Văn chỉ, Tạ Quang Biểu, Đào Văn Mao, Bùi Văn Ngữ, Nguyễn Văn Mãn, Đoàn Văn Nghĩa, Quách Văn Thành, Đặng Văn Cường, Nguyễn Văn Lực, Nguyễn Văn Định, Trần Văn Ngũ, Trần Văn Diệp và Nguyễn Văn Nhữ

Tham quân là Trương Hữu Quân, Lê Tiến Đồ

Tán lý Nguyễn Văn dựa và Trần Văn Đức.

Trong số những người dân bị tóm gọn còn tồn tại một đạo trưởng đạo Thiên Chúa là Cố Du (tên thiệt là Joseph Marchand, sử mái ấm Nguyễn ghi là Phú Hoài Nhân), Phó giáo Nguyễn Văn Phước với 1 phu nhân cả, tư phu nhân lẽ; gia quyến của Lê Văn Khôi bao gồm một nam nhi là Lê Văn Viên và tư đàn bà... tổng số 1278 người. Số bị giết mổ bên trên trận bao gồm Trung quân Nguyễn Văn Quế, Hữu quân Nguyễn Văn Hàm, Hậu quân Nguyễn Văn Từ, Phó tướng tá Phạm Văn Hòa nằm trong phụ thân nam nhi của Khôi bao gồm Tiết chừng Lê Văn Câu, Tiểu Câu và Bế... tổng số 554 người. Về quân triều đình thiệt hoảng sợ nhân mạng 60 người, bị thương 400 người. Tù phạm và những kẻ đang được đi ra thú bị thương rộng lớn 70 người, bị tiêu diệt trận rộng lớn trăng tròn người. Lại sai lấy cờ đỏ chót ghi chép 5 chữ "Thu phục Phiên An thành" chạy trạm về kinh, vừa phải 4 ngày 11 giờ thì cho tới Kinh.trước sai lấy cờ đỏ chót đưa thông tin thắng trận (Cờ ghi chép 5 chữ "Thu phục Phiên An thành" vừa phải 4 ngày 11 giờ thì cho tới Kinh.

Vua Minh Mạng ngự ở lầu Vô Hạn Ý, sai truyền tin yêu thắng trận đi ra cho tất cả kinh trở nên đều biết rõ. Quân dân, già nua, trẻ con dọc đàng mừng hí hửng, reo hò như sấm, tưởng cho tới vỡ chợ. Vua bèn thực hiện một bài bác thơ nhằm tưởng niệm. Xuống dụ thưởng chi phí mang lại Tướng quân, Tham nghiền, cho tới những tướng tá biền binh dõng với loại bậc không giống nhau. (Tướng quân 80 quan; Tham nghiền 60 quan; Lãnh binh 30 quan; Quản vệ trăng tròn quan; Quản cơ, phó quản ngại cơ, quyền sung quản ngại cơ 10 quan; những group, chánh group trưởng suất group và nước ngoài uỷ suất cơ 5 quan; chánh group trưởng, group trưởng và quyền sai, thí sai suất group 3 quan; chánh group trưởng, group trưởng ko núm quân và nước ngoài uỷ suất group 2 quan; binh dõng đều 1 quan). Lại nhận định rằng những trạm chạy đem đặc biệt nhanh gọn lẹ, bèn thưởng mang lại những bộ đội trạm thao tác làm việc đem đệ chủ yếu đều 4 quan tiền, bộ đội trạm đem đệ phụ 2 quan tiền, những trạm đều 1 mon chi phí lương lậu.

Các tướng tá mái ấm Nguyễn lấy thủ cấp cho những người dân khởi nghĩa bị tiêu diệt trận bêu bên trên sào cao 3 ngày rồi ném cả đầu láo nháo xác xuống hải dương, những người dân bị tóm gọn đều nhốt lại nhằm đợi mệnh lệnh. Vua dụ mang lại lấy 6 người đầu sỏ là Nguyễn Văn Chắm nằm trong Lê dựa Minh, Đỗ Văn Dự, Lưu Tín^[17], Phú Hoài Nhân, Lê Văn Viên đều tống vô cũi Fe, phái giải cho tới Kinh. Dọc đàng những tỉnh cũng đều theo dõi địa phận phân tử bản thân thay cho phiên hộ vệ, cốt sao đưa tới cửa ngõ cung khuyết mà còn phải sinh sống nhằm trừng phạt không còn quy tắc. Những đầu mục giặc, đem về cỗ xét, rồi tiếp tục gộp với phu nhân cả, phu nhân lẽ, nam nhi, đàn bà của Lê Văn Khôi đều tùng xẻo xử quyết nhưng mà quăng xác xuống sông. Lại trích lấy một số trong những đầu mục giặc, giao phó mang lại Biên Hoà, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang, Hà Tiên và Trấn Tây từng điểm 1 thương hiệu cũng tùng xẻo xử quyết, bêu đầu 3 ngày rồi quăng xuống sông. Còn những đồ vật đảng không giống, ko kể trai, gái, già nua trẻ con chẳng cần thiết tra rõ ràng quê quán, đều điệu ra phía bên ngoài đồng, chém đầu, rồi moi một chiếc hố rộng lớn ở cơ hội trở nên vài ba dặm về mặt mày sau, vứt thây xác xuống này mà lấp khu đất, hóa học đá đắp điếm trở nên gò to tướng bên trên dựng bia tương khắc chữ "nghịch tặc biền tru xứ" (chỗ bọn giặc chụm đầu bị giết) nhằm tỏ rõ ràng quy tắc nước. Cái gò bại liệt sau đây gọi là Mả Ngụy hoặc Mả Biền Tru^[18], ni nằm trong chống Quận 3, Thành phố Sài Gòn.

Lại sai khảo sát khu vực chôn của Lê Văn Khôi, moi lấy tro cốt, nghiền nhừ đi ra phân tách giao phó 6 tỉnh cho vào hố xí, còn thịt thì thái mang lại chó ăn. Rồi đóng góp hòm đựng đầu lâu đem về Kinh, bêu từng những chợ nhằm răn những kẻ loàn tặc. Còn bọn Lộc, Ưng, Tiền, cũng moi thây lên cho vào hố xí. Chuẩn mang lại phái viên Nguyễn Tri Phương ở lại quân loại nằm trong Đoàn Văn Phú Hà Đông và Tôn Thất Lương xếp đặt điều việc làm vô trở nên Gia Định. Sau bại liệt dụ những tỉnh Biên Hoà, Vĩnh Long, Định Tường mang lại biền binh 1/2 về ngủ, 1/2 ở lại quân loại.

Minh Mạng lại nhận định rằng Thành Phiên An văn minh quá cao, rộng lớn, mới nhất dẫn cho tới quân Lê Văn Khôi hoàn toàn có thể cố thủ ở bại liệt 3 năm, bèn mướn dân bọn chúng vô phân tử, san bằng những khu vực núi khu đất, luỹ khu đất ở ngoài thành; còn thân thiện trở nên và vô trở nên ko thay thế sửa chữa nữa. Rồi mướn 3000 dân vô phân tử, và dân 2 tỉnh Vĩnh Long, Định Tường từng tỉnh 1000 người, túa gạch men, đá, san hào, luỹ.

Sau chiến tranh[sửa | sửa mã nguồn]

Sáu người bị kết tội "chủ mưu" bị đóng góp cũi giải về Huế và nhận lãnh án tùng xẻo, vô bại liệt với nam nhi của Lê Văn Khôi mới nhất 8 tuổi tác, một linh mục người Pháp là Marchand, một người Hoa là Mạch Tấn Giai^[19]

Theo GS. Nguyễn Phan Quang thì những "tội nhân" bại liệt là: Nguyễn Văn Cù (con Khôi), giáo sĩ Joseph Marchand (Cố Du), Mạch Tấn Giai (gốc người Triều Châu), Nguyễn Văn Hoành, Nguyễn Văn Trắm, Nguyễn Văn Bột.^[20].

Xem thêm: thích em từng giây

Sau Lúc dẹp kết thúc cuộc nổi dậy, triều thần Phan dựa Đạt dưng sớ van kể tội Lê Văn Duyệt^[2], vua Minh Mạng đồng ý và group nội những là Hà Quyền, Nguyễn Tri Phương và Hoàng Quýnh đi ra án nghị Lê Văn Duyệt với bảy tội nên chém^[2], nhị tội nên thắt cổ^[2], một tội nên sung quân^[2], tuy nhiên vì như thế ông đang được bị tiêu diệt nên chỉ có thể cho tất cả những người tước đoạt sắc phong, đập phá và xiềng xích mồ mộ.^[2][10] Mãi cho đến đời vua Thiệu Trị án vừa mới được túa quăng quật.^[2]

Cuộc nổi dậy này đang được khiến cho vua Minh Mạng đập phá diệt tòa trở nên vững chắc cũ là Thành Bát Quái và mang lại xây tòa trở nên nhỏ rộng lớn, không nhiều vững chắc rộng lớn là Thành Gia Định (hay Phượng Thành, Phụng Thành).^{[21][22][23][24]}

• Xem thêm thắt Lăng Ông Bà Chiểu

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Và lúc bấy giờ những sử gia vẫn còn đấy giành giật cãi về nguyên vẹn nhân chủ yếu của cuộc khởi nghĩa này là vì việc triều đình ô nhục Lê Văn Duyệt hoặc hiện tượng quan tiền chức khu vực thất lạc quyền lực tối cao...^[8]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Cuộc nổi dậy Lê Duy Lương
• Cuộc nổi dậy Ba Nhàn, Tiền Bột
• Cuộc nổi dậy Nông Văn Vân

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Thư mục tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Phan Quang (1981), Tìm hiểu quan hệ thân thiện nhị cuộc khởi nghĩa Lê Văn Khôi và Nông Văn Vân (1833-1835) – Study on the relations between two uprisings of Le Van Khoi and of Nong Van Van (1833-1835). Nghiên cứu vãn Lịch sử, Số 1(196), tr 69-76.
• Quốc sử quán triều Nguyễn, Cao Xuân Dục (chủ biên) (1998). Quốc triều chủ yếu biên Toát yếu. Nhà xuất phiên bản Thuận Hóa.
• Choi, Byung Wook (2004). Southern Vietnam Under the Reign of Minh Mạng (1820-1841): Central Policies and Local Response. SEAP Publications. ISBN 0877271380.
• Chapuis, Oscar (1995). A History of Vietnam: From Hong Bang to tướng Tu Duc. Greenwood Publishing Group. ISBN 0313296227.
• Buttinger, Joseph (1958). The Smaller Dragon: A Political History of Vietnam. Praeger.
• Cady, John F. (1964). Southeast Asia: Its Historical Development. McGraw Hill.
• Chapuis, Oscar (2000). The last emperors of Vietnam: from Tu Duc to tướng Bao Dai. Greenwood Press. ISBN 0-313-31170-6.
• Quốc sử quán triều Nguyễn (2001). [[Khâm ấn định Việt sử Thông giám cương mục]] . Hà Nội: Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo. ^{[liên kết hỏng]}.
• Hall, D. G. E. (1981). A History of South-east Asia. Macmillan. ISBN 0333241630.
• Karnow, Stanley (1997). Vietnam: A history. London: Penguin Books. ISBN 0-670-84218-4.
• Marr, David G. (1970). Vietnamese anticolonialism, 1885–1925. Berkeley: University of California. ISBN 0-520-01813-3.
• Nguyen, Thanh Thi (1992). The French conquest of Cochinchina, 1858–1862. University Microfilms International.
• Mantienne, Frédéric (2003). “The Transfer of Western Military Technology to tướng Vietnam in the Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries: The Case of the Nguyen”. Journal of Southeast Asian Studies. 34 (3): 519–534. doi:10.1017/S0022463403000468.
• McLeod, Mark W. (1991). The Vietnamese response to tướng French intervention, 1862–1874. Praeger. ISBN 0-275-93652-0.