khởi nghĩa hương khê diễn ra trong thời gian nào

By Admin 26/09/2023 0
Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của công việc này đã và đang khắc ghi sự kết thúc giục sứ mệnh chỉ đạo 10 năm kháng thực dân Pháp của giai tầng sĩ phu phong loài kiến nước Việt Nam.

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức thị Đình nguyên vẹn TS Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự ý hợp tâm đầu của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Bạn đang xem: khởi nghĩa hương khê diễn ra trong thời gian nào

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Lúc vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở thành phố Hà Tĩnh và Nghệ An đang được nở rộ nhiều trào lưu đấu tranh giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa thứ nhất là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo thứ tự là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau khoản thời gian được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết phó trách nhiệm tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở thành phố Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng đang được tổ chức tụ hội, cải cách và phát triển trở nên một trào lưu sở hữu quy tế bào to lớn, bên dưới sự lãnh đạo thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tư tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tư tỉnh này, Phan Đình Phùng đang được phân chia địa phận trở nên 15 quân loại, mặt khác nhờ vào vị trí rừng núi xung yếu, ông mang lại xây cất lực lượng và hạ tầng đại chiến chủ yếu nằm tại nhị thị trấn Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng đang được mang lại xây cất tư địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ lối lịch sự Nghệ An. Đây là điểm dự trữ hoa màu và rèn đúc vũ trang.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) nhờ vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Hình như, Phan Đình Phùng còn mang lại lập điểm trên đây khối hệ thống hào lũy, vọng gác trại, kho bổng, bến bãi luyện,...Đây là 1 trong những địa thế căn cứ rộng lớn vô buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại nhị xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị trấn Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, sở hữu lối lịch sự Lào, chống Lúc bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi trên đây sở hữu địa hình hiểm trở, tựa sống lưng vô mặt hàng Trường Sơn. Từ trên đây, nghĩa binh hoàn toàn có thể theo gót lối núi vô Quảng Bình, Quảng Trị, rời khỏi Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo gót lối sông trở xuống những vùng đồng bởi vì hoặc Lúc quan trọng hoàn toàn có thể lánh lịch sự Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo hùn Phan Đình Phùng, sở hữu những trí thức như TS Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm cúng Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân ái kể từ quần chúng làm việc túng bấn cay đắng như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan tì Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được phân thành 15 quân thứ: thành phố Hà Tĩnh sở hữu 10, Nghệ An sở hữu 2, Quảng Bình sở hữu 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được xây cất bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị trấn, sở hữu là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê rời khỏi như sau:

  1. Khê loại ở thị trấn Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị trấn Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị trấn Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị trấn Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị trấn Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng tì Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị trấn Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở thôn Tình Diệm nằm trong thị trấn Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở thôn Trung Lễ, nằm trong thị trấn Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị trấn Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị trấn Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị trấn Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm tì Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị trấn Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại sở hữu kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân sở hữu phục trang và một loại giống như nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài ra loại thường thì, bọn họ còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần hoa màu và của nả đa phần là nhờ quần chúng góp phần.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê nhờ vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự dằng dịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân giã sinh hoạt, tấn công quân Pháp bởi vì nhiều kiểu dáng, như: công vọng gác, ngăn lối tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra bên ngoài vọng gác nhằm khử bọn họ...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê hoàn toàn có thể chia thành nhị quá trình chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là quá trình sẵn sàng, xây cất lực lượng và hạ tầng đại chiến. Sau một vài ba trận luyện kích và kháng càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng mang lại quân rút về thôn Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tấn công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê quá giảm sút, Phan Đình Phùng phó quyền lãnh đạo mang lại Cao Thắng nhằm rời khỏi Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Bắc Ninh,...tìm hiểu sự tương hỗ và kết hấp thụ quân team.

Ở lại thành phố Hà Tĩnh, Cao Thắng với những lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...lấy quân cho tới thôn Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, xây cất khối hệ thống vọng gác lũy[6], rèn đúc vũ trang,...

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên thành phố Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, tuy nhiên lực lượng thời điểm này đang được có tầm khoảng ngàn binh và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy vô công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn mang lại không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt rời khỏi từng tư tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện ngăn trở con phố đi đi lại lại Bắc-Nam và công việc kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Xem thêm: mao sơn tróc quỷ nhân truyện tranh

Đối phó lại, thực dân Pháp mang lại sắp xếp nhiều vọng gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng chống và kềm chế sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương đang được mang lại lập cho tới đôi mươi vọng gác, từng vọng gác có tầm khoảng 30 binh đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời hạn kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tư tỉnh bên trên đang được kết hợp và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tấn công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh đang được tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ vô quá trình này, nhằm luyện kích và kháng càn quét tước, như là:

  • Trận kháng càn ở Cồn Chùa và Khe Đen bởi Đề Niên (Phan tì Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công vọng gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị trấn lỵ Hương Sơn vô thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận kháng càn ở La Sơn và Thường Sơn bởi Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo vô mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tấn công ngăn quân Pháp bên trên thôn Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) bởi Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo vô tháng tư năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) vô tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, vọng gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tấn công đợt tiếp nhữa, rồi tiếp sau là tấn công vọng gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận thất bại nhức, Tính từ lúc đầu xuân năm mới 1892 trở cút, thực dân Pháp mang lại ngỏ nhiều cuộc càn quét tước, vô số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn vô khu vực Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, vô thời điểm đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng kháng trả bên trên khu vực, một group không giống cút sinh hoạt ở đàng sau sống lưng đối phương, buộc bọn họ cần rút về vì thế kinh hãi bị tấn công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, đang được xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến bộ tấn công vọng gác Trung Lễ. Sau cơ, tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến bộ tấn công thị trấn Thạch Hà, bắt được viên tri thị trấn. Còn Cao Thắng thì mang lại quân fake thực hiện binh khố xanh rờn bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê bởi tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo đang được táo tợn luyện kích vô tỉnh lỵ thành phố Hà Tĩnh, huỷ được mái ấm lao và giải tỏa rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù tội.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía đẩy mạnh càn quét tước, thu hẹp phạm vi sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống tìm hiểu cơ hội rời đứt liên hệ Một trong những quân loại, và thân ái nghĩa binh với quần chúng.

Để huỷ thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng fake khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi ngỏ trận tiến công rộng lớn vô tỉnh lỵ Nghệ An. Trên lối tiến quân, nhiều vọng gác trại đối phương bị huỷ quăng quật. Nhưng trận tiến công vọng gác Nu ở Thanh Chương (một thị trấn miền núi nằm tại phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng trĩu rồi quyết tử khi 29 tuổi tác, tạo ra tổn thất rộng lớn mang lại nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị rơi rụng người hàng đầu tài xuất sắc, quân Pháp gia tăng chiến binh rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tấn công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên quyền năng của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây mái ấm Trương Quang Ngọc ở thôn Thanh Lang, nằm trong thị trấn Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù hằn mang lại việc ông bắt vua Hàm Nghi phó mang lại quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, tì hộ Thuân lại đem quân luyện kích vô tỉnh lỵ thành phố Hà Tĩnh đợt tiếp nhữa, tuy nhiên tiếp sau đó cần thoái lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị trấn Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân ái Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác vô việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan lại thân ái Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier lấy phụ vương ngàn quân cút đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương che lối tiếp vận, nên vũ trang, hoa màu, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi phen đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ hoàn toàn có thể chạy xung quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu quá phụ vương ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng đang được luyện hiệp lực lượng, tấn công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất không ít vũ trang và bị thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông mang lại quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, mặt khác sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân ái loại sông, thì ông mang lại huỷ đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhảy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhị mặt mũi bờ xông rời khỏi tấn công nên bị thương vong thật nhiều. Theo mái ấm sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị rơi rụng non, còn tồn tại phụ vương sĩ quan lại và bên trên trăm binh bị chi khử [13].

Đây là trận thắng ở đầu cuối, vì thế ngay gần phụ vương ngàn quân bởi Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng trĩu, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhị ngày sau khoản thời gian thủ lĩnh Phan Đình Phùng rơi rụng, Nguyễn Thân mới nhất cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân mang lại quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sập dầu nhen nhóm mang lại xương thịt ông cháy trở nên tro, rồi trộn vô dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Xem thêm: truyện thương tiến tửu

Sang đầu xuân năm mới 1896, một số trong những lãnh đạo theo thứ tự rơi rụng vì thế ở lâu điểm rừng thâm thúy nước độc, một số trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị thịt [16], một số trong những không giống thì rút qua loa Xiêm La[17] hoặc rời khỏi mặt hàng...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới trên đây kết thúc giục.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi thời điểm cuối thế kỷ 19, kéo dãn xuyên suốt 10 năm, sở hữu quy tế bào to lớn, sở hữu tổ chức triển khai kha khá nghiêm ngặt, lập được rất nhiều chiến công và tạo ra mang lại quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa đang được kêu gọi mà đến mức cao chừng sự cỗ vũ và tiềm năng to tướng rộng lớn của quần chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng bởi vì và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh đang được dữ thế chủ động dùng những công thức tác chiến hoạt bát, tạo nên, chế tạo ra một loạt được súng ngôi trường khuôn mẫu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí còn còn đông đúc rộng lớn quân triều đình Lúc đối đầu với Pháp, tuy nhiên ở đầu cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại bởi nhiều nguyên vẹn nhân, đa phần là vì nghĩa binh chưa chắc chắn link, luyện hiệp lực lượng, cải cách và phát triển trở nên trào lưu cả nước. Vì bị xa lánh vô vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao sút và rơi rụng tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của phần tử chỉ đạo trào lưu Cần vương vãi thưa chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được giữ lại thêm 1 thời hạn rồi tan tan.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất phiên bản Tân Việt, Sài Thành, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, luyện Trung). Tác fake tự động xuất phiên bản, Sài Thành. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2). Nhà xuất phiên bản giáo dục và đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, luyện 1, phần 1. Nhà xuất phiên bản giáo dục và đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất phiên bản giáo dục và đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), Sài Thành, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 4). Nhà xuất phiên bản Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người thôn Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị trấn Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Lúc khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tấn công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và lịch sự Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, xây cất địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn lịch sự Thái Lan, tạo ra hạ tầng fake thanh niên nước Việt Nam lịch sự Trung Quốc sinh hoạt. Ông rơi rụng bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ vô buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng đang được rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng đang được mang lại xây cất một khối hệ thống vọng gác lũy tựa sống lưng vô mặt hàng Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín phụ vương phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu giúp lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn lẹ. Hình như, ở trên đây còn tồn tại lỗi thoát lịch sự Lào, sở hữu lối lịch sự Nghệ An, vô Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong thành phố Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến bộ vô trên đây có duy nhất một con phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy tuy nhiên những địa thế căn cứ này đang được tại vị cho tới ngày ở đầu cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này bởi Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, cho nên vì vậy đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo gót Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo gót Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh mang lại biết: Trước trên đây, thực dân Pháp tung tin tưởng Phan Đình Phùng rơi rụng vì thế dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo gót bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông đang được quyết tử kiêu dũng (dẫn theo gót Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam, luyện 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo gót Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước toan thế, tuy nhiên sau lại mang lại lấy chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tấn công dẹp được cuộc khởi nghĩa này tuy nhiên Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho mang lại Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh ranh tam hạng. Đến Lúc già cả yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị dịch cuồng loạn tuy nhiên bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách đang được dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp đang được mang lại xử quyết 23 người vô cấp cho lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách đang được dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua loa Xiêm La, sau đây phát triển thành hạ tầng của nước Việt Nam Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước Việt Nam trong thời hạn thời điểm đầu thế kỷ đôi mươi (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2, tr. 85).